HANDVATEN VOOR DE KLINISCHE
PRAKTIJK
TOEGEPASTTE PSYCHOLOGIE
ELLEN DE MEESTERE
2BATPK1
,HANDVATEN VOOR DE KLINISCHE
PRAKTIJK
Inhoudsopgave
H1: HANDVATEN IN DE KLINISCHE PRAKTIJK................................................................................................... 4
INLEIDING..............................................................................................................................................................4
Over tomaten en hulpverlening........................................................................................................................4
Een kwestie van ethiek......................................................................................................................................4
Het grote geheim..............................................................................................................................................4
HET FANTAME VAN DE HULPVERLENER........................................................................................................................5
Behoefte (- vraag – verlangen).........................................................................................................................5
(Behoefte) - vraag – (verlangen).......................................................................................................................6
(behoefte) – (vraag) – verlangen......................................................................................................................7
En dan nog een hoop lastige vragen…..............................................................................................................7
Het fantasme.....................................................................................................................................................7
Klinische toepassingen......................................................................................................................................8
H2: WERKEN MET SUÏCIDAAL GEDRAG......................................................................................................... 14
INLEIDING............................................................................................................................................................14
Attemptsurvivors.............................................................................................................................................14
PANIKERENDE HULPVERLENERS.................................................................................................................................15
Effecten op hulpverleners................................................................................................................................15
MECHANISMEN VAN ‘ER-NIETS-VAN-WILLEN-WETEN’...................................................................................................15
De weigering...................................................................................................................................................16
Vluchten in valse veiligheden..........................................................................................................................16
Theorie als schild.............................................................................................................................................17
Objectiveren van patiënten.............................................................................................................................21
Hulpreflexen....................................................................................................................................................21
MECHANISMEN VAN ‘ER-IETS-VAN-WILLEN-WETEN’.....................................................................................................21
EUTHANASIE BIJ PSYCHISCH LIJDEN............................................................................................................................22
Wet..................................................................................................................................................................22
Vier problematische cliché’s............................................................................................................................22
Wat bij een euthanasievraag?........................................................................................................................23
H3: KINDEREN VAN OUDERS MET PSYCHISCHE PROBLEMEN (KOPP).............................................................24
INLEIDING............................................................................................................................................................24
Gevolgen voor het kind...................................................................................................................................24
Definitie...........................................................................................................................................................25
COPINGSTIJLEN EN -ROLLEN.....................................................................................................................................25
Copingstijlen....................................................................................................................................................25
Copingrollen....................................................................................................................................................26
Parentificatie...................................................................................................................................................26
Veerkracht.......................................................................................................................................................29
1
, OUDERS VAN KOPP-KINDEREN................................................................................................................................29
GOED-GENOEG-OUDER-ZIJN (GGOZ)........................................................................................................................30
Pijlers van goed-genoeg-ouder-zijn (GGOZ)...................................................................................................31
GGOZ – verslaving...........................................................................................................................................32
Wat ervaren KOPP-kinderen zelf als vervelend?.............................................................................................34
KINDEREN VAN EEN OUDER DIE SUÏCIDE HEEFT GEPLEEGD (KOSP)..................................................................................35
ADVIEZEN VOOR HULPVERLENERS.............................................................................................................................37
KOPP EN SCHOOL.................................................................................................................................................37
KOPP en school – Leerkracht...........................................................................................................................38
H4: PSYCHOSE.............................................................................................................................................. 39
INLEIDING............................................................................................................................................................39
VIER EXISTENTIËLE THEMA’S....................................................................................................................................39
Onderzoek Moernaut (2022)...........................................................................................................................39
DANIEL PAUL SCHREBER (1842-1911).....................................................................................................................40
Daniel Paul Schreber & Freud.........................................................................................................................40
VERSCHILLENDE VORMEN VAN PSYCHOSE...................................................................................................................41
Paranoïa..........................................................................................................................................................41
Schizofrenie.....................................................................................................................................................41
Manie..............................................................................................................................................................42
Melancholie.....................................................................................................................................................42
Autisme...........................................................................................................................................................43
GESTABILISEERDE PSYCHOSES...................................................................................................................................43
SUBTIELE KENMERKEN VAN DE PSYCHOSE...................................................................................................................43
Sociale externaliteit.........................................................................................................................................43
Lichamelijke externaliteit................................................................................................................................45
Subjectieve externaliteit..................................................................................................................................45
BEHANDELING...................................................................................................................................................... 45
H5 OUDERDOM, NAH & DEMENTIE.............................................................................................................. 46
OUDERDOM.........................................................................................................................................................46
Voorafgaande reflecties..................................................................................................................................46
Oud worden als ontwikkelingstaak.................................................................................................................48
Ouderen en relaties.........................................................................................................................................49
Verdriet en kwetsuren.....................................................................................................................................49
Ouderen, pijn en medicijn...............................................................................................................................50
Oudermishandeling.........................................................................................................................................52
De door voor ogen...........................................................................................................................................53
Uitdagingen voor de hulpverlening................................................................................................................53
NIET AANGEBOREN HERSENAANDOENING...................................................................................................................54
Definitie...........................................................................................................................................................54
Mogelijke oorzaken.........................................................................................................................................55
De verschillende fases van NAH......................................................................................................................58
Verwerking tijdens de fases van NAH.............................................................................................................59
Mogelijke gevolgen.........................................................................................................................................60
Revalidatie en hulpverlening...........................................................................................................................62
DEMENTIE........................................................................................................................................................... 64
Eerste klachten................................................................................................................................................64
Impact van de aandoening.............................................................................................................................67
Emotionele reacties op confrontatie beperkingen..........................................................................................68
2
, Verschillende oorzaken...................................................................................................................................68
Verdere verloop...............................................................................................................................................72
Behandeling....................................................................................................................................................73
H6: MOEILIJKE MENSEN............................................................................................................................... 75
INLEIDING............................................................................................................................................................75
TEAM ALS SOCIAAL VERDEDIGINGSMECHANISME..........................................................................................................75
Als een groep een massa vormt......................................................................................................................76
Sociale verdedigingsmechanismen.................................................................................................................77
IN-STELLING GEBRACHT...........................................................................................................................................80
In-stelling gebracht: Prijzen HPZ.....................................................................................................................80
Ethiek van discomfort.....................................................................................................................................82
VERSTORINGEN VAN VERDEDIGINGSMECHANISMEN......................................................................................................82
BESLUIT ‘HANDVATEN VOOR DE KLINISCHE PRAKTIJK’....................................................................................................82
Kunnen loslaten een vak te bemeesteren.......................................................................................................82
Afstand nemen van verlangen-om-te-genezen..............................................................................................83
Voeling met ‘ik-wil-er-niets-van-weten’..........................................................................................................83
DE WAARHEID KOMT UIT DE BRON............................................................................................................................83
3
PRAKTIJK
TOEGEPASTTE PSYCHOLOGIE
ELLEN DE MEESTERE
2BATPK1
,HANDVATEN VOOR DE KLINISCHE
PRAKTIJK
Inhoudsopgave
H1: HANDVATEN IN DE KLINISCHE PRAKTIJK................................................................................................... 4
INLEIDING..............................................................................................................................................................4
Over tomaten en hulpverlening........................................................................................................................4
Een kwestie van ethiek......................................................................................................................................4
Het grote geheim..............................................................................................................................................4
HET FANTAME VAN DE HULPVERLENER........................................................................................................................5
Behoefte (- vraag – verlangen).........................................................................................................................5
(Behoefte) - vraag – (verlangen).......................................................................................................................6
(behoefte) – (vraag) – verlangen......................................................................................................................7
En dan nog een hoop lastige vragen…..............................................................................................................7
Het fantasme.....................................................................................................................................................7
Klinische toepassingen......................................................................................................................................8
H2: WERKEN MET SUÏCIDAAL GEDRAG......................................................................................................... 14
INLEIDING............................................................................................................................................................14
Attemptsurvivors.............................................................................................................................................14
PANIKERENDE HULPVERLENERS.................................................................................................................................15
Effecten op hulpverleners................................................................................................................................15
MECHANISMEN VAN ‘ER-NIETS-VAN-WILLEN-WETEN’...................................................................................................15
De weigering...................................................................................................................................................16
Vluchten in valse veiligheden..........................................................................................................................16
Theorie als schild.............................................................................................................................................17
Objectiveren van patiënten.............................................................................................................................21
Hulpreflexen....................................................................................................................................................21
MECHANISMEN VAN ‘ER-IETS-VAN-WILLEN-WETEN’.....................................................................................................21
EUTHANASIE BIJ PSYCHISCH LIJDEN............................................................................................................................22
Wet..................................................................................................................................................................22
Vier problematische cliché’s............................................................................................................................22
Wat bij een euthanasievraag?........................................................................................................................23
H3: KINDEREN VAN OUDERS MET PSYCHISCHE PROBLEMEN (KOPP).............................................................24
INLEIDING............................................................................................................................................................24
Gevolgen voor het kind...................................................................................................................................24
Definitie...........................................................................................................................................................25
COPINGSTIJLEN EN -ROLLEN.....................................................................................................................................25
Copingstijlen....................................................................................................................................................25
Copingrollen....................................................................................................................................................26
Parentificatie...................................................................................................................................................26
Veerkracht.......................................................................................................................................................29
1
, OUDERS VAN KOPP-KINDEREN................................................................................................................................29
GOED-GENOEG-OUDER-ZIJN (GGOZ)........................................................................................................................30
Pijlers van goed-genoeg-ouder-zijn (GGOZ)...................................................................................................31
GGOZ – verslaving...........................................................................................................................................32
Wat ervaren KOPP-kinderen zelf als vervelend?.............................................................................................34
KINDEREN VAN EEN OUDER DIE SUÏCIDE HEEFT GEPLEEGD (KOSP)..................................................................................35
ADVIEZEN VOOR HULPVERLENERS.............................................................................................................................37
KOPP EN SCHOOL.................................................................................................................................................37
KOPP en school – Leerkracht...........................................................................................................................38
H4: PSYCHOSE.............................................................................................................................................. 39
INLEIDING............................................................................................................................................................39
VIER EXISTENTIËLE THEMA’S....................................................................................................................................39
Onderzoek Moernaut (2022)...........................................................................................................................39
DANIEL PAUL SCHREBER (1842-1911).....................................................................................................................40
Daniel Paul Schreber & Freud.........................................................................................................................40
VERSCHILLENDE VORMEN VAN PSYCHOSE...................................................................................................................41
Paranoïa..........................................................................................................................................................41
Schizofrenie.....................................................................................................................................................41
Manie..............................................................................................................................................................42
Melancholie.....................................................................................................................................................42
Autisme...........................................................................................................................................................43
GESTABILISEERDE PSYCHOSES...................................................................................................................................43
SUBTIELE KENMERKEN VAN DE PSYCHOSE...................................................................................................................43
Sociale externaliteit.........................................................................................................................................43
Lichamelijke externaliteit................................................................................................................................45
Subjectieve externaliteit..................................................................................................................................45
BEHANDELING...................................................................................................................................................... 45
H5 OUDERDOM, NAH & DEMENTIE.............................................................................................................. 46
OUDERDOM.........................................................................................................................................................46
Voorafgaande reflecties..................................................................................................................................46
Oud worden als ontwikkelingstaak.................................................................................................................48
Ouderen en relaties.........................................................................................................................................49
Verdriet en kwetsuren.....................................................................................................................................49
Ouderen, pijn en medicijn...............................................................................................................................50
Oudermishandeling.........................................................................................................................................52
De door voor ogen...........................................................................................................................................53
Uitdagingen voor de hulpverlening................................................................................................................53
NIET AANGEBOREN HERSENAANDOENING...................................................................................................................54
Definitie...........................................................................................................................................................54
Mogelijke oorzaken.........................................................................................................................................55
De verschillende fases van NAH......................................................................................................................58
Verwerking tijdens de fases van NAH.............................................................................................................59
Mogelijke gevolgen.........................................................................................................................................60
Revalidatie en hulpverlening...........................................................................................................................62
DEMENTIE........................................................................................................................................................... 64
Eerste klachten................................................................................................................................................64
Impact van de aandoening.............................................................................................................................67
Emotionele reacties op confrontatie beperkingen..........................................................................................68
2
, Verschillende oorzaken...................................................................................................................................68
Verdere verloop...............................................................................................................................................72
Behandeling....................................................................................................................................................73
H6: MOEILIJKE MENSEN............................................................................................................................... 75
INLEIDING............................................................................................................................................................75
TEAM ALS SOCIAAL VERDEDIGINGSMECHANISME..........................................................................................................75
Als een groep een massa vormt......................................................................................................................76
Sociale verdedigingsmechanismen.................................................................................................................77
IN-STELLING GEBRACHT...........................................................................................................................................80
In-stelling gebracht: Prijzen HPZ.....................................................................................................................80
Ethiek van discomfort.....................................................................................................................................82
VERSTORINGEN VAN VERDEDIGINGSMECHANISMEN......................................................................................................82
BESLUIT ‘HANDVATEN VOOR DE KLINISCHE PRAKTIJK’....................................................................................................82
Kunnen loslaten een vak te bemeesteren.......................................................................................................82
Afstand nemen van verlangen-om-te-genezen..............................................................................................83
Voeling met ‘ik-wil-er-niets-van-weten’..........................................................................................................83
DE WAARHEID KOMT UIT DE BRON............................................................................................................................83
3