Algemeen ontwikkelingspsychologie
Specialisten richten zich op verschillende aspecten van de ontwikkeling van het kind. Maar allen zijn
ze geïnteresseerd in de groei en de verandering, die een kind in zijn jeugd en adolescentie doormaakt.
Ze kijken naar hoe ons gedrag beïnvloedt wordt door de biologische erfenis van de ouders en invloed
door de omgeving. Sommige onderzoekers kijken naar de invloed van genetische achtergrond op de
manier waarop we naar de wereld kijken en met andere omgaan: iemands persoonlijkheid.
Oriëntatie
Ontwikkelingspsychologie, ook wel levenslooppsychologie, is de wetenschappelijke studie naar de
patronen van groei, verandering en stabiliteit die zich voordoen bij toenemende leeftijd.
Ontwikkelingspsychologie richt zich op de menselijke ontwikkeling.
De meeste aandacht gaat naar de periode waar veranderingen elkaar het snelst opvolgen: van
geboorte tot adolescentie. Behalve zich te richten op de manier waarop mensen groeien en
veranderen, houden ze zich ook bezig met stabiliteit in het leven van kinderen, adolescenten en
volwassenen. Ze vragen zich af op welke gebieden en in welke perioden mensen veranderen.
Reikwijdte vakgebied
Ontwikkelingspsychologen houden ze meestal bezig met een thema of leeftijdscategorie.
Er zijn drie centrale thema’s:
Fysieke ontwikkeling
Cognitieve ontwikkeling
Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling
Fysieke ontwikkeling
Er wordt gekeken naar invloed van het lichaam op ons gedrag. Voorbeeld: effecten van ondervoeding
op groeitempo, wie bepaalt sekse van een kind, langetermijngevolgen van premature geboorte. (Denk
niet alleen aan hersenen en zenuwstelsel maar ook aan eten, drinken en slaap)
Cognitieve ontwikkeling
Er wordt gekeken hoe gedrag van mensen wordt beïnvloed door groei en veranderingen in hun
intellectuele vermogens. Ze houden zich vooral bezig met leren, geheugen, probleem oplossing en
intelligentie. Voorbeeld: erachter komen hoe de intellectuele vermogens in de loop van de kindertijd
veranderen, heeft tweetaligheid voordelen, bestaan er etnische verschillen in intelligentie.
Sociale- en persoonlijkheidsontwikkeling
Bij sociale ontwikkeling wordt er gekeken naar de manier waarop interactief van mensen met elkaar
en sociale relaties in de loop van de tijd veranderen, groeien en stabiel blijven. Voorbeeld: bestuderen
van uitgaansgedrag van adolescenten, reageren pasgeboren baby’s anders op hun moeder dan op
andere mensen.
Bij persoonlijkheidsontwikkeling wordt er gekeken naar stabiliteit en verandering in de eigenschappen
van een persoon en wat diegenen van de rest onderscheidt. Voorbeeld: kan zich afvragen of een
persoon zijn tijdens zijn leven stabiele duurzame karaktereigenschappen bezit.
Onderzoekers binnen de sociale en persoonlijkheidsontwikkeling kunnen zich ook bezig houden met
de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen en adolescenten. Voorbeeld: onderzoek naar
effecten van een klasstructuur op de sociaal-emotionele ontwikkeling van een kind.
Leeftijdsgroepen en individuele verschillen
Onderzoekers verdelen jeugd en adolescentie in globale leeftijdsgroepen
Prenatale periode (periode van conceptie tot geboorte)
Baby- en peutertijd (geboorte tot 3 jaar)
Kleutertijd (3 tot 6 jaar)
Schooltijd (6 tot 12 jaar)
Adolescentie (12 tot 20 jaar)
Volwassenheid (20-40 jaar)
Middelbare leeftijd (40-60 jaar)
Ouderdom (60-80 jaar)
, Toch kunnen de grenzen tussen sommige groepen verschillen. De een is bijvoorbeeld sneller
volgroeid en bereikt sneller bepaalde mijlpalen als de ander. Ook omgevingsfactoren spelen een
belangrijke rol. Het gaat dus altijd om een gemiddelde.
Diversiteit in ontwikkeling
Culturele context: alle culturen en subculturen hebben hun eigen opvattingen over de juiste manier
van opvoeden, zoals ze ook hun eigen ontwikkelingsdoelstellingen voor kinderen hebben. Voorbeeld:
een Maya moeder wilt voortdurend contact met een baby terwijl westerse vrouwen baby’s vaak
neerleggen.
Ras: biologisch concept dat verwijst naar classificaties die gebaseerd zijn op fysieke en structurele
eigenschappen van een soort.
Etnische groep/etniciteit: bredere termen die verwijzen naar culturele achtergrond, nationaliteit, religie
en taal.
Invloed van cohorten op de ontwikkeling
Cohort: groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek geboren zijn.
Ieder mens hoort tot een specifieke cohort. Elk cohort kan invloeden krijgen van historische
gebeurtenissen, leeftijdgebonden gebeurtenissen, socioculturele gebeurtenissen en niet-normatieve
gebeurtenissen. Deze gebeurtenissen kunnen invloed hebben op alle leden van een cohort. Denk aan
het meemaken van een oorlog of hongersnood.
Normatieve gebeurtenissen: Een gebeurtenis die zich voor de meeste mensen in een groep op
dezelfde manier voltrekt. Het bereiken van de adolescentie is bijvoorbeeld een normatieve
gebeurtenis, omdat het iedereen in ongeveer dezelfde periode gebeurt.
Cohorteffect: treden op als gevolg van normatieve historische invloeden, biologische- en
omgevingsinvloeden. Zoals de vuurwerkramp in Enschede. Hun ontwikkeling zal hierdoor beïnvloed
worden.
Leeftijdsgebonden invloeden: biologische of omgevingsinvloeden die gelijk zijn voor mensen in een
bepaalde leeftijdscategorie, ongeacht waar of wanneer ze opgroeien. Zoals bijvoorbeeld de
menopauze.
Socioculturele gebeurtenis: een gebeurtenis zoals naar school gaan of het opkomen van de social
media wat levens sterk beïnvloed heeft.
Normatieve invloeden: invloeden die leiden tot conformiteit omdat men de gevolgen van afwijkend
gedrag vreest. Een invloed kan zijn etnische afkomst, sociale klasse etc. Je wilt erbij horen dus ga je
afwijkend gedrag uit de weg.
Niet-normatieve gebeurtenissen: specifieke gebeurtenissen die plaatsvinden in het leven van een
specifiek persoon op een specifiek tijdstip. Het zijn gebeurtenissen die bij de meeste andere mensen
niet voorkomen. Bijvoorbeeld ’s werelds eerste reageerbuisbaby, dit had veel invloed op haar
ontwikkeling omdat leeftijdsgenoten niet begrepen hoe ze verwekt was.
Visies/theorieën op kinderen
Er zijn ideeën over hoe de ontwikkeling van een kind moet verlopen. Die gebruiken we om een mening
te vormen of een bepaald gevoel te ontwikkelen over het gedrag van een kind. Hierdoor richten we
ons op bepaald soort gedrag die in onze ogen belangrijk zijn. Dit kan voor de een de eerste woordjes
zijn en de ander de manier waarop een kind met andere omgaat. Deze meningen zijn persoonlijke
theorieën.
Ontwikkelingspsychologen hebben hun eigen visies op de kindertijd. Het zijn theorieën en
voorspellingen over het verschijnsel waarop ze zich richten.
Theorie: een theorie biedt een raamwerk om de relaties tussen een geordende reeks feiten of
principes te begrijpen. Ze zijn formeel en gebaseerd op eerdere bevindingen en theoretische
veronderstellingen. Ook worden ze zorgvuldig getest.
Overige theorieën, niet verder uitgewerkt
Informatieverwerkingstheorie: Met deze theorie probeert men te achterhalen op welke manier mensen
informatie opnemen, gebruiken en opslaan. Het vindt haar oorsprong in de ontwikkelingen in de
elektronische verwerking van informatie, vooral de computer. Deze theorie gaat ervan uit dat dat zelfs
complex gedrag als leren, herinneren, categoriseren en denken kan worden opgebroken in een reeks
individuele, specifieke stappen.
Specialisten richten zich op verschillende aspecten van de ontwikkeling van het kind. Maar allen zijn
ze geïnteresseerd in de groei en de verandering, die een kind in zijn jeugd en adolescentie doormaakt.
Ze kijken naar hoe ons gedrag beïnvloedt wordt door de biologische erfenis van de ouders en invloed
door de omgeving. Sommige onderzoekers kijken naar de invloed van genetische achtergrond op de
manier waarop we naar de wereld kijken en met andere omgaan: iemands persoonlijkheid.
Oriëntatie
Ontwikkelingspsychologie, ook wel levenslooppsychologie, is de wetenschappelijke studie naar de
patronen van groei, verandering en stabiliteit die zich voordoen bij toenemende leeftijd.
Ontwikkelingspsychologie richt zich op de menselijke ontwikkeling.
De meeste aandacht gaat naar de periode waar veranderingen elkaar het snelst opvolgen: van
geboorte tot adolescentie. Behalve zich te richten op de manier waarop mensen groeien en
veranderen, houden ze zich ook bezig met stabiliteit in het leven van kinderen, adolescenten en
volwassenen. Ze vragen zich af op welke gebieden en in welke perioden mensen veranderen.
Reikwijdte vakgebied
Ontwikkelingspsychologen houden ze meestal bezig met een thema of leeftijdscategorie.
Er zijn drie centrale thema’s:
Fysieke ontwikkeling
Cognitieve ontwikkeling
Sociale en persoonlijkheidsontwikkeling
Fysieke ontwikkeling
Er wordt gekeken naar invloed van het lichaam op ons gedrag. Voorbeeld: effecten van ondervoeding
op groeitempo, wie bepaalt sekse van een kind, langetermijngevolgen van premature geboorte. (Denk
niet alleen aan hersenen en zenuwstelsel maar ook aan eten, drinken en slaap)
Cognitieve ontwikkeling
Er wordt gekeken hoe gedrag van mensen wordt beïnvloed door groei en veranderingen in hun
intellectuele vermogens. Ze houden zich vooral bezig met leren, geheugen, probleem oplossing en
intelligentie. Voorbeeld: erachter komen hoe de intellectuele vermogens in de loop van de kindertijd
veranderen, heeft tweetaligheid voordelen, bestaan er etnische verschillen in intelligentie.
Sociale- en persoonlijkheidsontwikkeling
Bij sociale ontwikkeling wordt er gekeken naar de manier waarop interactief van mensen met elkaar
en sociale relaties in de loop van de tijd veranderen, groeien en stabiel blijven. Voorbeeld: bestuderen
van uitgaansgedrag van adolescenten, reageren pasgeboren baby’s anders op hun moeder dan op
andere mensen.
Bij persoonlijkheidsontwikkeling wordt er gekeken naar stabiliteit en verandering in de eigenschappen
van een persoon en wat diegenen van de rest onderscheidt. Voorbeeld: kan zich afvragen of een
persoon zijn tijdens zijn leven stabiele duurzame karaktereigenschappen bezit.
Onderzoekers binnen de sociale en persoonlijkheidsontwikkeling kunnen zich ook bezig houden met
de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen en adolescenten. Voorbeeld: onderzoek naar
effecten van een klasstructuur op de sociaal-emotionele ontwikkeling van een kind.
Leeftijdsgroepen en individuele verschillen
Onderzoekers verdelen jeugd en adolescentie in globale leeftijdsgroepen
Prenatale periode (periode van conceptie tot geboorte)
Baby- en peutertijd (geboorte tot 3 jaar)
Kleutertijd (3 tot 6 jaar)
Schooltijd (6 tot 12 jaar)
Adolescentie (12 tot 20 jaar)
Volwassenheid (20-40 jaar)
Middelbare leeftijd (40-60 jaar)
Ouderdom (60-80 jaar)
, Toch kunnen de grenzen tussen sommige groepen verschillen. De een is bijvoorbeeld sneller
volgroeid en bereikt sneller bepaalde mijlpalen als de ander. Ook omgevingsfactoren spelen een
belangrijke rol. Het gaat dus altijd om een gemiddelde.
Diversiteit in ontwikkeling
Culturele context: alle culturen en subculturen hebben hun eigen opvattingen over de juiste manier
van opvoeden, zoals ze ook hun eigen ontwikkelingsdoelstellingen voor kinderen hebben. Voorbeeld:
een Maya moeder wilt voortdurend contact met een baby terwijl westerse vrouwen baby’s vaak
neerleggen.
Ras: biologisch concept dat verwijst naar classificaties die gebaseerd zijn op fysieke en structurele
eigenschappen van een soort.
Etnische groep/etniciteit: bredere termen die verwijzen naar culturele achtergrond, nationaliteit, religie
en taal.
Invloed van cohorten op de ontwikkeling
Cohort: groep mensen die rond dezelfde tijd op dezelfde plek geboren zijn.
Ieder mens hoort tot een specifieke cohort. Elk cohort kan invloeden krijgen van historische
gebeurtenissen, leeftijdgebonden gebeurtenissen, socioculturele gebeurtenissen en niet-normatieve
gebeurtenissen. Deze gebeurtenissen kunnen invloed hebben op alle leden van een cohort. Denk aan
het meemaken van een oorlog of hongersnood.
Normatieve gebeurtenissen: Een gebeurtenis die zich voor de meeste mensen in een groep op
dezelfde manier voltrekt. Het bereiken van de adolescentie is bijvoorbeeld een normatieve
gebeurtenis, omdat het iedereen in ongeveer dezelfde periode gebeurt.
Cohorteffect: treden op als gevolg van normatieve historische invloeden, biologische- en
omgevingsinvloeden. Zoals de vuurwerkramp in Enschede. Hun ontwikkeling zal hierdoor beïnvloed
worden.
Leeftijdsgebonden invloeden: biologische of omgevingsinvloeden die gelijk zijn voor mensen in een
bepaalde leeftijdscategorie, ongeacht waar of wanneer ze opgroeien. Zoals bijvoorbeeld de
menopauze.
Socioculturele gebeurtenis: een gebeurtenis zoals naar school gaan of het opkomen van de social
media wat levens sterk beïnvloed heeft.
Normatieve invloeden: invloeden die leiden tot conformiteit omdat men de gevolgen van afwijkend
gedrag vreest. Een invloed kan zijn etnische afkomst, sociale klasse etc. Je wilt erbij horen dus ga je
afwijkend gedrag uit de weg.
Niet-normatieve gebeurtenissen: specifieke gebeurtenissen die plaatsvinden in het leven van een
specifiek persoon op een specifiek tijdstip. Het zijn gebeurtenissen die bij de meeste andere mensen
niet voorkomen. Bijvoorbeeld ’s werelds eerste reageerbuisbaby, dit had veel invloed op haar
ontwikkeling omdat leeftijdsgenoten niet begrepen hoe ze verwekt was.
Visies/theorieën op kinderen
Er zijn ideeën over hoe de ontwikkeling van een kind moet verlopen. Die gebruiken we om een mening
te vormen of een bepaald gevoel te ontwikkelen over het gedrag van een kind. Hierdoor richten we
ons op bepaald soort gedrag die in onze ogen belangrijk zijn. Dit kan voor de een de eerste woordjes
zijn en de ander de manier waarop een kind met andere omgaat. Deze meningen zijn persoonlijke
theorieën.
Ontwikkelingspsychologen hebben hun eigen visies op de kindertijd. Het zijn theorieën en
voorspellingen over het verschijnsel waarop ze zich richten.
Theorie: een theorie biedt een raamwerk om de relaties tussen een geordende reeks feiten of
principes te begrijpen. Ze zijn formeel en gebaseerd op eerdere bevindingen en theoretische
veronderstellingen. Ook worden ze zorgvuldig getest.
Overige theorieën, niet verder uitgewerkt
Informatieverwerkingstheorie: Met deze theorie probeert men te achterhalen op welke manier mensen
informatie opnemen, gebruiken en opslaan. Het vindt haar oorsprong in de ontwikkelingen in de
elektronische verwerking van informatie, vooral de computer. Deze theorie gaat ervan uit dat dat zelfs
complex gedrag als leren, herinneren, categoriseren en denken kan worden opgebroken in een reeks
individuele, specifieke stappen.
