Hoorcollege 1
Inhoudsanalyse: een onderzoeksmethode waarmee kenmerken van geregistreerde inhoud
van communicatie worden geanalyseerd.
➢ Kwantitatieve inhoudsanalyse: het analyseren gebeurt op een systematische,
objectieve, repliceerbare manier.
➢ Grondleggers kwantitatieve inhoudsanalyse
o Bernard Berelson
o Ole Holsti
o Klaus Krippendorff
Inhoud staat centraal binnen communicatieprocessen
→ Inhoud kan oorzaak zijn van (én voorwaarde voor) media-effecten
Veel politieke info in media → burgers raken meer geïnformeerd over politiek
Meer geweld in de media → men voelt zich minder veilig
→ Inhoud kan uitkomst zijn van mediaproductie en
omgevingsfactoren.
Inhoudsanalyse biedt inzicht in (en roept vragen op over) gemedieerde realiteit
• Media performance: hoe compleet, accuraat, realistisch is media-inhoud?
• Machtsverhoudingen: hoe komt media-inhoud tot stand? Wiens realiteit?
Voordelen van inhoudsanalyse (vis-à-vis andere methoden):
• Toegankelijk
o Goedkoop
o Toegankelijke data (Nexis Uni, andere media)
• Niet opdringerig
• Nonreactief (→ veel controle)
o Geen vertekening van data door bijv. aanwezigheid onderzoeker
o ‘Respondenten’ aka artikelen geven geen sociaal conforme antwoorden
o Vooral bij manifeste inhoud, bij latente inhoud wordt er geïnterpreteerd
• Longitudinaal in no time
o Retrospectief een tijdmachine
Stappenplan inhoudsanalyse (en opbouw van de cursus)
1. Onderzoeksvragen (met hypothesen) opstellen.
2. Steekproef trekken (meestal).
3. Codeboek met codeerschema maken.
4. Codeertraining doen (met codeboek).
a. Vaak: codeboek aanpassen, verfijnen.
1
, 5. Betrouwbaarheid van coderingen testen.
6. Stap 4 en 5 herhalen (meestal).
7. Coderen van materiaal steekproef (data verzamelen).
8. Data analyseren (onderzoeksvragen beantwoorden).
9. Studie rapporteren.
Inhoudsanalyses met beschrijvende onderzoeksvragen: beschrijven (variatie in) de
aanwezigheid van kenmerken van media-inhoud in een bepaalde periode.
➢ Hoe zien de media eruit? Wat zijn de kenmerken van de media(berichtgeving)?
➢ Is het aantal nieuwsverhalen dat verwijst naar “robotisering” van banen en beroepen
toegenomen in de periode 2007-2017?
➢ Nog altijd dominant in wetenschappelijke inhoudsanalyses.
➢ Roepen waaromvragen op, maar beantwoorden die niet.
o Waarom is de media-inhoud zo? → Mogelijke oorzaken
o Wat betekent dit voor mediagebruikers? → Mogelijke gevolgen
➢ Daarom essentieel als 1e fase in onderzoeksprogramma over effecten van én op
media-inhoud
Inhoudsanalyses met verklarende onderzoeksvragen: verklaren variatie in (a) de
aanwezigheid van [kenmerken van media-inhoud] in een periode of (b) [kenmerken van
gebruikers] van media-inhoud.
➢ Onderzoeksvragen over (causale) relaties, bijv. tussen…
o 2 inhoudskenmerken onderling
Is nieuws dat melding maakt van slachtoffers van een oorlog kritischer over
die oorlog dan nieuws zonder referentie aan slachtoffers?
o 1 inhouds- en 1 productiegerelateerd kenmerk
Is de frequentie van nieuws over oorlogsslachtoffers positief gerelateerd
aan het daadwerkelijke aantal oorlogsslachtoffers?
o 1 inhouds- en 1 gebruikerskenmerk
Is de frequentie van nieuws over slachtoffers van een oorlog negatief
gerelateerd aan de publieke steun voor die oorlog?
Vergelijkend (comparatief) onderzoek maakt beschrijvende onderzoeksvragen minder
beschrijvend en meer verklarend (dus meer wetenschappelijk) van aard
➢ Mogelijke vergelijkingen in inhoudsanalyse:
o Mediacategorieën (e.g. typen, segmenten, omgevingen)
Omgevingen: Californische vs. Texaanse kranten over abortus
o Kenmerken van media-inhoud
Bejegening mannelijke vs. vrouwelijke presidentskandidaten
o Tijdsperioden
Prominentie Black Lives Matter-beweging in periode Obama vs. Trump
o Issuecontexten
Aanslagen Madrid (2004) vs. aanslagen Brussel (2016).
2
Inhoudsanalyse: een onderzoeksmethode waarmee kenmerken van geregistreerde inhoud
van communicatie worden geanalyseerd.
➢ Kwantitatieve inhoudsanalyse: het analyseren gebeurt op een systematische,
objectieve, repliceerbare manier.
➢ Grondleggers kwantitatieve inhoudsanalyse
o Bernard Berelson
o Ole Holsti
o Klaus Krippendorff
Inhoud staat centraal binnen communicatieprocessen
→ Inhoud kan oorzaak zijn van (én voorwaarde voor) media-effecten
Veel politieke info in media → burgers raken meer geïnformeerd over politiek
Meer geweld in de media → men voelt zich minder veilig
→ Inhoud kan uitkomst zijn van mediaproductie en
omgevingsfactoren.
Inhoudsanalyse biedt inzicht in (en roept vragen op over) gemedieerde realiteit
• Media performance: hoe compleet, accuraat, realistisch is media-inhoud?
• Machtsverhoudingen: hoe komt media-inhoud tot stand? Wiens realiteit?
Voordelen van inhoudsanalyse (vis-à-vis andere methoden):
• Toegankelijk
o Goedkoop
o Toegankelijke data (Nexis Uni, andere media)
• Niet opdringerig
• Nonreactief (→ veel controle)
o Geen vertekening van data door bijv. aanwezigheid onderzoeker
o ‘Respondenten’ aka artikelen geven geen sociaal conforme antwoorden
o Vooral bij manifeste inhoud, bij latente inhoud wordt er geïnterpreteerd
• Longitudinaal in no time
o Retrospectief een tijdmachine
Stappenplan inhoudsanalyse (en opbouw van de cursus)
1. Onderzoeksvragen (met hypothesen) opstellen.
2. Steekproef trekken (meestal).
3. Codeboek met codeerschema maken.
4. Codeertraining doen (met codeboek).
a. Vaak: codeboek aanpassen, verfijnen.
1
, 5. Betrouwbaarheid van coderingen testen.
6. Stap 4 en 5 herhalen (meestal).
7. Coderen van materiaal steekproef (data verzamelen).
8. Data analyseren (onderzoeksvragen beantwoorden).
9. Studie rapporteren.
Inhoudsanalyses met beschrijvende onderzoeksvragen: beschrijven (variatie in) de
aanwezigheid van kenmerken van media-inhoud in een bepaalde periode.
➢ Hoe zien de media eruit? Wat zijn de kenmerken van de media(berichtgeving)?
➢ Is het aantal nieuwsverhalen dat verwijst naar “robotisering” van banen en beroepen
toegenomen in de periode 2007-2017?
➢ Nog altijd dominant in wetenschappelijke inhoudsanalyses.
➢ Roepen waaromvragen op, maar beantwoorden die niet.
o Waarom is de media-inhoud zo? → Mogelijke oorzaken
o Wat betekent dit voor mediagebruikers? → Mogelijke gevolgen
➢ Daarom essentieel als 1e fase in onderzoeksprogramma over effecten van én op
media-inhoud
Inhoudsanalyses met verklarende onderzoeksvragen: verklaren variatie in (a) de
aanwezigheid van [kenmerken van media-inhoud] in een periode of (b) [kenmerken van
gebruikers] van media-inhoud.
➢ Onderzoeksvragen over (causale) relaties, bijv. tussen…
o 2 inhoudskenmerken onderling
Is nieuws dat melding maakt van slachtoffers van een oorlog kritischer over
die oorlog dan nieuws zonder referentie aan slachtoffers?
o 1 inhouds- en 1 productiegerelateerd kenmerk
Is de frequentie van nieuws over oorlogsslachtoffers positief gerelateerd
aan het daadwerkelijke aantal oorlogsslachtoffers?
o 1 inhouds- en 1 gebruikerskenmerk
Is de frequentie van nieuws over slachtoffers van een oorlog negatief
gerelateerd aan de publieke steun voor die oorlog?
Vergelijkend (comparatief) onderzoek maakt beschrijvende onderzoeksvragen minder
beschrijvend en meer verklarend (dus meer wetenschappelijk) van aard
➢ Mogelijke vergelijkingen in inhoudsanalyse:
o Mediacategorieën (e.g. typen, segmenten, omgevingen)
Omgevingen: Californische vs. Texaanse kranten over abortus
o Kenmerken van media-inhoud
Bejegening mannelijke vs. vrouwelijke presidentskandidaten
o Tijdsperioden
Prominentie Black Lives Matter-beweging in periode Obama vs. Trump
o Issuecontexten
Aanslagen Madrid (2004) vs. aanslagen Brussel (2016).
2
