Inhoudsopgave
H1 Introductie in organisatieverandering....................................................................................................... 4
1.1 Continu veranderen........................................................................................................................................4
1.2 Maatschappelijke veranderingen...................................................................................................................4
1.3 Veranderingen in veranderkunde...................................................................................................................4
1.4 Organisatieverandering..................................................................................................................................5
1.5 Soorten veranderingen...................................................................................................................................5
H2 Verandermodellen.................................................................................................................................... 6
2.1 Van IST naar SOLL...........................................................................................................................................6
2.2 Model van de geplande verandering (Vermaak en de Caluwé).....................................................................6
2.3 Kotter: acht stappen.......................................................................................................................................7
2.4 De lerende organisatie....................................................................................................................................8
2.5 Het kleurendenken van de Caluwé en vermaak.............................................................................................9
H3 Het proces van een verandertraject........................................................................................................ 10
3.1 Fases in een geplande verandering..............................................................................................................10
3.2 Noodzaak tot veranderen.............................................................................................................................11
3.3 Continu veranderen of radicale verandering................................................................................................11
3.4 De start van een verandertraject..................................................................................................................11
3.5 De rol van managers.....................................................................................................................................12
3.6 De rol van HRM.............................................................................................................................................12
H4 De veranderaar in organisatieontwikkeling.............................................................................................13
4.1 Wie is de veranderaar?.................................................................................................................................13
4.2 Wat doet een veranderaar?.........................................................................................................................13
4.3 Kwalificaties van de veranderaar.................................................................................................................14
4.4 Intake voor een verandertraject...................................................................................................................14
H5 Analyse................................................................................................................................................... 14
5.1 Onderdelen van de analyse van een organisatie..........................................................................................14
5.2 Externe omgeving.........................................................................................................................................15
5.3 Organisatie...................................................................................................................................................15
5.4 Afdeling/team...............................................................................................................................................17
5.5 Individueel.....................................................................................................................................................17
6 Informatieverzameling.............................................................................................................................. 18
6.1 De onderzoekende houding..........................................................................................................................18
6.2 Methodes voor informatieverzameling........................................................................................................19
6.3 De analysebril...............................................................................................................................................19
1
, 6.4 Kleurendenken als basis voor de analyse.....................................................................................................21
H7 Na de analyse......................................................................................................................................... 22
7.1 Organisatierot eerst......................................................................................................................................22
7.2 Het resultaat van de analysefase.................................................................................................................22
7.3 Van draagvlak naar eigenaarschap..............................................................................................................23
H8 Bovenstroom en onderstroom................................................................................................................ 23
8.1 Inleiding........................................................................................................................................................23
8.2 Bovenstroom.................................................................................................................................................24
8.4 Weerstand....................................................................................................................................................25
H9 Organisatie dynamica............................................................................................................................. 25
9.1 Organisatielandschap...................................................................................................................................25
9.2 Betekenisgeving in groepen..........................................................................................................................26
9.3 Groepsoverstijgende betekenisgeving..........................................................................................................26
9.4 Groepsdynamica, en nu?..............................................................................................................................27
H10 Breinwerking bij veranderingen............................................................................................................ 27
10.1 Het brein.....................................................................................................................................................27
10.2 Invloed op reacties in het brein..................................................................................................................28
10.3 Mindsets.....................................................................................................................................................29
10.4 Breincentraal leren = veranderen...............................................................................................................30
H11 Veranderbereidheid.............................................................................................................................. 30
11.1 Willen..........................................................................................................................................................30
11.2 Moeten.......................................................................................................................................................31
11.3 Kunnen........................................................................................................................................................31
11.4 Meten van de veranderingsbereidheid.......................................................................................................32
H12 De veranderaar bij het managen van gevoel.......................................................................................... 32
12.1 De rol van de veranderaar..........................................................................................................................32
12.2 Verbindend vermogen................................................................................................................................33
12.3 Kleurendenken van de Caluwé en Vermaak...............................................................................................33
H13 Leiderschap in verandering................................................................................................................... 34
13.1 Leiderschap.................................................................................................................................................34
13.2 De leider als persoon..................................................................................................................................35
13.3 Leiderschapsdilemma’s...............................................................................................................................35
13.4 Effectief leiderschap....................................................................................................................................36
H14 Gewenste leiderschapsstijl in veranderingen.........................................................................................36
14.1 Transformationeel leiderschap...................................................................................................................36
14.2 Participatief leiderschap.............................................................................................................................37
2
, 14.3 Positief leiderschap.....................................................................................................................................37
14.4 Keuze leiderschapsstijl................................................................................................................................37
14.5 Beïnvloedingsstijlen....................................................................................................................................38
14.6 Rol van het middenmanagement...............................................................................................................38
H15 Storytelling en het verhaal van de ‘sense of urgency’.............................................................................38
15.1 Storytelling..................................................................................................................................................38
15.2 Urgentie......................................................................................................................................................39
H16 Macht................................................................................................................................................... 40
16.1 Soorten macht............................................................................................................................................40
16.2 Kracht..........................................................................................................................................................40
H17 Inleiding interventies............................................................................................................................ 41
17.1 Basisprincipes van interventies...................................................................................................................41
17.2 Interventiestrategie....................................................................................................................................41
17.3 Interventies kiezen op basis van het kleurendenken..................................................................................42
H18 Omgeving............................................................................................................................................. 42
18.1 Overheid.....................................................................................................................................................42
18.2 Branche.......................................................................................................................................................42
18.3 Klanten........................................................................................................................................................42
18.4 Leveranciers................................................................................................................................................43
Hoofdstuk 19 Organisatie............................................................................................................................. 43
19.1 Missie, visie en strategie.............................................................................................................................43
19.2 Leiderschap en bestuur...............................................................................................................................44
19.3 Cultuur........................................................................................................................................................45
19.4 Structuur.....................................................................................................................................................45
19.5 Processen....................................................................................................................................................46
19.6 Innovatie en innovatievermogen.......................................................................................................... 46
Hoofdstuk 20: Afdeling/team....................................................................................................................... 47
20.1 Doelen.........................................................................................................................................................47
20.2 Teamcultuur/Samenwerking......................................................................................................................47
20.3 Teamsamenstelling.....................................................................................................................................47
20.4 Taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden (TBV)............................................................................47
20.5 Managementvaardigheden........................................................................................................................48
Hoofdstuk 21: Individu................................................................................................................................. 48
21.1 Motivatie....................................................................................................................................................48
21.2 Skills/Kennis gerelateerd aan de baan.......................................................................................................48
21.3 Taakvolwassenheid en zelfstandigheid......................................................................................................49
3
, 21.4 Waarden en behoeften...............................................................................................................................49
H1 Introductie in organisatieverandering.
1.1 Continu veranderen
Het vakgebied veranderkunde gaat over het vormgeven van veranderen om uiteindelijk te
verbeteren.
1.2 Maatschappelijke veranderingen
Veranderingen in de maatschappij leiden tot veranderingen in organisaties, want de
organisatie wil inspelen op wat er gebeurt. Aantal gesignaleerde veranderingen:
- Meer aandacht voor zelfvoorziening, kleinschaligheid en betrokkenheid;
- Ruilen en delen in sociale netwerken;
- Meer flexibiliteit;
- Volgen van passie en commitment;
- Meer authenticiteit en terug naar de bedoeling;
- Zingeving: waarom doet organisatie x dit en waar onderscheiden ze zich mee;
- Waarde delen met de maatschappij;
- Van kennis naar vaardigheden;
- Tweedeling in persoonlijke verander capaciteit: een groep kan wel mee, de ander
niet;
- Leefstijl en gezondheid;
- Aandacht aan de werking van het brein;
- Toename internet of things;
- Groei in robotisering in dienstverlenende processen;
- Andere technologische ontwikkelingen;
- Leven lang leren;
- Aandacht voor persoonlijk transformeervermogen en arbeidscontacten;
- Organiseren van vernieuwingen: diensten als Airbnb en Uber. Deze bedrijven werken
met een netwerkgedachte: zelfstandigen die samen in een netwerk leven. Flexibiliteit
is belangrijk en er wordt gezocht naar de ideale vorm, waarbij snel geschakeld wordt
en personeel noodzakelijk is.
Singularity = een tijdperk waarin de zichzelf verbeterende computer de menselijke
rekenkracht voorbijstreeft.
1.3 Veranderingen in veranderkunde
Een aantal veranderingen binnen veranderkunde:
- Het doel is steeds minder scherp geformuleerd. Er wordt een richting gegeven, maar
er zijn geen strakke plannen;
- De weg naar het einddoel is niet vastgelegd. Er is meer ruimte voor inbreng van
medewerkers;
- Het is belangrijk om voortdurend de interne en externe omgeving in de gaten te
houden en daarop te anticiperen;
- Meer aandacht voor de menselijke kant van het verandertraject. Het gaat niet om het
verminderen van weerstand, maar creëren van draagvlak;
- Er wordt in de menselijke kant meer stilgestaan bij het gedrag van mensen, waardoor
dit ontstaat en hoe het gecoacht kan worden.
4
H1 Introductie in organisatieverandering....................................................................................................... 4
1.1 Continu veranderen........................................................................................................................................4
1.2 Maatschappelijke veranderingen...................................................................................................................4
1.3 Veranderingen in veranderkunde...................................................................................................................4
1.4 Organisatieverandering..................................................................................................................................5
1.5 Soorten veranderingen...................................................................................................................................5
H2 Verandermodellen.................................................................................................................................... 6
2.1 Van IST naar SOLL...........................................................................................................................................6
2.2 Model van de geplande verandering (Vermaak en de Caluwé).....................................................................6
2.3 Kotter: acht stappen.......................................................................................................................................7
2.4 De lerende organisatie....................................................................................................................................8
2.5 Het kleurendenken van de Caluwé en vermaak.............................................................................................9
H3 Het proces van een verandertraject........................................................................................................ 10
3.1 Fases in een geplande verandering..............................................................................................................10
3.2 Noodzaak tot veranderen.............................................................................................................................11
3.3 Continu veranderen of radicale verandering................................................................................................11
3.4 De start van een verandertraject..................................................................................................................11
3.5 De rol van managers.....................................................................................................................................12
3.6 De rol van HRM.............................................................................................................................................12
H4 De veranderaar in organisatieontwikkeling.............................................................................................13
4.1 Wie is de veranderaar?.................................................................................................................................13
4.2 Wat doet een veranderaar?.........................................................................................................................13
4.3 Kwalificaties van de veranderaar.................................................................................................................14
4.4 Intake voor een verandertraject...................................................................................................................14
H5 Analyse................................................................................................................................................... 14
5.1 Onderdelen van de analyse van een organisatie..........................................................................................14
5.2 Externe omgeving.........................................................................................................................................15
5.3 Organisatie...................................................................................................................................................15
5.4 Afdeling/team...............................................................................................................................................17
5.5 Individueel.....................................................................................................................................................17
6 Informatieverzameling.............................................................................................................................. 18
6.1 De onderzoekende houding..........................................................................................................................18
6.2 Methodes voor informatieverzameling........................................................................................................19
6.3 De analysebril...............................................................................................................................................19
1
, 6.4 Kleurendenken als basis voor de analyse.....................................................................................................21
H7 Na de analyse......................................................................................................................................... 22
7.1 Organisatierot eerst......................................................................................................................................22
7.2 Het resultaat van de analysefase.................................................................................................................22
7.3 Van draagvlak naar eigenaarschap..............................................................................................................23
H8 Bovenstroom en onderstroom................................................................................................................ 23
8.1 Inleiding........................................................................................................................................................23
8.2 Bovenstroom.................................................................................................................................................24
8.4 Weerstand....................................................................................................................................................25
H9 Organisatie dynamica............................................................................................................................. 25
9.1 Organisatielandschap...................................................................................................................................25
9.2 Betekenisgeving in groepen..........................................................................................................................26
9.3 Groepsoverstijgende betekenisgeving..........................................................................................................26
9.4 Groepsdynamica, en nu?..............................................................................................................................27
H10 Breinwerking bij veranderingen............................................................................................................ 27
10.1 Het brein.....................................................................................................................................................27
10.2 Invloed op reacties in het brein..................................................................................................................28
10.3 Mindsets.....................................................................................................................................................29
10.4 Breincentraal leren = veranderen...............................................................................................................30
H11 Veranderbereidheid.............................................................................................................................. 30
11.1 Willen..........................................................................................................................................................30
11.2 Moeten.......................................................................................................................................................31
11.3 Kunnen........................................................................................................................................................31
11.4 Meten van de veranderingsbereidheid.......................................................................................................32
H12 De veranderaar bij het managen van gevoel.......................................................................................... 32
12.1 De rol van de veranderaar..........................................................................................................................32
12.2 Verbindend vermogen................................................................................................................................33
12.3 Kleurendenken van de Caluwé en Vermaak...............................................................................................33
H13 Leiderschap in verandering................................................................................................................... 34
13.1 Leiderschap.................................................................................................................................................34
13.2 De leider als persoon..................................................................................................................................35
13.3 Leiderschapsdilemma’s...............................................................................................................................35
13.4 Effectief leiderschap....................................................................................................................................36
H14 Gewenste leiderschapsstijl in veranderingen.........................................................................................36
14.1 Transformationeel leiderschap...................................................................................................................36
14.2 Participatief leiderschap.............................................................................................................................37
2
, 14.3 Positief leiderschap.....................................................................................................................................37
14.4 Keuze leiderschapsstijl................................................................................................................................37
14.5 Beïnvloedingsstijlen....................................................................................................................................38
14.6 Rol van het middenmanagement...............................................................................................................38
H15 Storytelling en het verhaal van de ‘sense of urgency’.............................................................................38
15.1 Storytelling..................................................................................................................................................38
15.2 Urgentie......................................................................................................................................................39
H16 Macht................................................................................................................................................... 40
16.1 Soorten macht............................................................................................................................................40
16.2 Kracht..........................................................................................................................................................40
H17 Inleiding interventies............................................................................................................................ 41
17.1 Basisprincipes van interventies...................................................................................................................41
17.2 Interventiestrategie....................................................................................................................................41
17.3 Interventies kiezen op basis van het kleurendenken..................................................................................42
H18 Omgeving............................................................................................................................................. 42
18.1 Overheid.....................................................................................................................................................42
18.2 Branche.......................................................................................................................................................42
18.3 Klanten........................................................................................................................................................42
18.4 Leveranciers................................................................................................................................................43
Hoofdstuk 19 Organisatie............................................................................................................................. 43
19.1 Missie, visie en strategie.............................................................................................................................43
19.2 Leiderschap en bestuur...............................................................................................................................44
19.3 Cultuur........................................................................................................................................................45
19.4 Structuur.....................................................................................................................................................45
19.5 Processen....................................................................................................................................................46
19.6 Innovatie en innovatievermogen.......................................................................................................... 46
Hoofdstuk 20: Afdeling/team....................................................................................................................... 47
20.1 Doelen.........................................................................................................................................................47
20.2 Teamcultuur/Samenwerking......................................................................................................................47
20.3 Teamsamenstelling.....................................................................................................................................47
20.4 Taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden (TBV)............................................................................47
20.5 Managementvaardigheden........................................................................................................................48
Hoofdstuk 21: Individu................................................................................................................................. 48
21.1 Motivatie....................................................................................................................................................48
21.2 Skills/Kennis gerelateerd aan de baan.......................................................................................................48
21.3 Taakvolwassenheid en zelfstandigheid......................................................................................................49
3
, 21.4 Waarden en behoeften...............................................................................................................................49
H1 Introductie in organisatieverandering.
1.1 Continu veranderen
Het vakgebied veranderkunde gaat over het vormgeven van veranderen om uiteindelijk te
verbeteren.
1.2 Maatschappelijke veranderingen
Veranderingen in de maatschappij leiden tot veranderingen in organisaties, want de
organisatie wil inspelen op wat er gebeurt. Aantal gesignaleerde veranderingen:
- Meer aandacht voor zelfvoorziening, kleinschaligheid en betrokkenheid;
- Ruilen en delen in sociale netwerken;
- Meer flexibiliteit;
- Volgen van passie en commitment;
- Meer authenticiteit en terug naar de bedoeling;
- Zingeving: waarom doet organisatie x dit en waar onderscheiden ze zich mee;
- Waarde delen met de maatschappij;
- Van kennis naar vaardigheden;
- Tweedeling in persoonlijke verander capaciteit: een groep kan wel mee, de ander
niet;
- Leefstijl en gezondheid;
- Aandacht aan de werking van het brein;
- Toename internet of things;
- Groei in robotisering in dienstverlenende processen;
- Andere technologische ontwikkelingen;
- Leven lang leren;
- Aandacht voor persoonlijk transformeervermogen en arbeidscontacten;
- Organiseren van vernieuwingen: diensten als Airbnb en Uber. Deze bedrijven werken
met een netwerkgedachte: zelfstandigen die samen in een netwerk leven. Flexibiliteit
is belangrijk en er wordt gezocht naar de ideale vorm, waarbij snel geschakeld wordt
en personeel noodzakelijk is.
Singularity = een tijdperk waarin de zichzelf verbeterende computer de menselijke
rekenkracht voorbijstreeft.
1.3 Veranderingen in veranderkunde
Een aantal veranderingen binnen veranderkunde:
- Het doel is steeds minder scherp geformuleerd. Er wordt een richting gegeven, maar
er zijn geen strakke plannen;
- De weg naar het einddoel is niet vastgelegd. Er is meer ruimte voor inbreng van
medewerkers;
- Het is belangrijk om voortdurend de interne en externe omgeving in de gaten te
houden en daarop te anticiperen;
- Meer aandacht voor de menselijke kant van het verandertraject. Het gaat niet om het
verminderen van weerstand, maar creëren van draagvlak;
- Er wordt in de menselijke kant meer stilgestaan bij het gedrag van mensen, waardoor
dit ontstaat en hoe het gecoacht kan worden.
4
