Inhoudsopgave
VERVOLG ZORG- EN BEHANDELPLAN- MEETINSTRUMENTEN ......................................................... 2
MEETINSTRUMENTARIUM................................................................................................................... 2
PPS: PERIODIEKE PARODONTALE SCREENING .......................................................................................... 6
DIAGNOSE ZACHTE WEEFSELS ....................................................................................................... 8
DIAGNOSE ZACHTE WEEFSELS............................................................................................................... 8
DIAGNOSE: HARDE WEEFSELS ..................................................................................................... 10
DEMINERALISATIE EN REMINERALISATIE ............................................................................................... 10
DIAGNOSTIEK HARDE WEEFSELS.......................................................................................................... 17
CARIËSMANAGEMENT ICCMS I.......................................................................................................... 23
CARIËSMANAGEMENT ICCMS II......................................................................................................... 27
CARIËSMICROBIOLOGIE .................................................................................................................... 35
AANVULLEND ONDERZOEK ......................................................................................................... 38
RÖNTGENOLOGIE............................................................................................................................ 38
VOEDING EN VERSTANDIG SNOEPEN .................................................................................................... 41
VOEDINGSDAGBOEK ........................................................................................................................ 46
PLAQUEBEHEERSING .................................................................................................................. 49
PLAQUEBEHEERSING 1 ..................................................................................................................... 49
PLAQUEBEHEERSING 2 ..................................................................................................................... 54
PLAQUEBEHEERSING 3 ..................................................................................................................... 58
AANVULLENDE PREVENTIEMIDDELEN ......................................................................................... 59
WERKING EN INDICATIE FLUORIDE....................................................................................................... 59
SPOELMIDDELEN ............................................................................................................................ 61
COMMUNICATIE, PSYCHOLOGIE EN GEDRAGSBEÏNVLOEDING ..................................................... 68
THEORIE KARAKTERISTIEKEN VAN DE PATIËNT ........................................................................................ 68
1
,Vervolg zorg- en behandelplan- meetinstrumenten
Meetinstrumentarium
Lesdoelen
De student
1. Maakt kennis met verschillende meetinstrumenten
2. Weet dat elk instrument een specifieke procedure heeft
3. Kan de verschillende kenmerken van een meetinstrument beschrijven
4. Begrijpt dat validiteit en betrouwbaarheid de belangrijkste criteria zijn bij het beoordelen van
de correctheid van metingen en kan deze toepassen
Begrippen
1. Symptomen/risico- indicatoren → Bv. Bloeding, iets wat geen oorzaak is maar een symptoom,
iets wat een probleem signaleert/kenmerkt
2. Etiologisch (risico-) factoren → oorzakelijke factoren bv. roken
3. Kwantificeren → in cijfers uitdrukken
4. Definitieve uitkomsten → direct merkbaar voor de patiënt bv. Mobiele elementen
5. Surrogaat uitkomsten → niet meteen belangrijk voor de patiënt, meer een voorstadium bv.
Bloeding of gezwollen tandvlees
Meetinstrumenten; geven ons informatie op basis van besluiten en gedrag beïnvloeden, wat is de
primaire doel van de gezondheid, om te nemen van besluiten.
Criteria voor de correctheid van metingen
Validiteit
- Meet je wat je wilt weten?
Betrouwbaarheid
- Hoe nauwkeurig zijn de metingen? Bij herhaling dien je hetzelfde meetresultaat te krijgen.
Algemeen voorbeeld van validiteit
- De lengte en het gewicht van een persoon zijn aan elkaar gerelateerd. Langere personen
wegen vaak meer dan kortere personen. In een onderzoek zijn we geïnteresseerd in het
gewicht van 100 personen. Dit meten we met een meetlint omdat we van mening zijn dat
lange personen zwaarder zijn en kortere personen lichter. Dus dit is een aanname. Dit meet
niet wat die zou moeten meten want je hebt geen informatie over spiermassa, gewicht, vet
etc. je kunt een aanname hebben maar geen precieze inzicht
Algemeen voorbeeld van betrouwbaarheid
- In het vorige voorbeeld werd de lengte bepaald met een meetlint. De metingen zijn
betrouwbaar wanneer we de lengte bij dezelfde persoon vaker meten en telkens dezelfde
waarden vinden
Accuracy= validiteit
Precision= betrouwbaarheid
Hoge validiteit en hoge betrouwbaarheid= het meest betrouwbaar
Hoge validiteit en lage betrouwbaarheid= wel valide en minder betrouwbaarheid
Lage validiteit en hoge betrouwbaarheid= wel betrouwbaar en minder valide
2
,Veel gebruikte meetinstrumenten binnen de mondzorg BELANGRIJK
Enkele plaque indices/ scores
- Plaque control record (PCR) → Dichotoom wel/ geen plaque (0-100%) → Disclosing vloeistof
en pocket sonde. Een dichotoom is een nominale variabele die slechts twee waarden kan
aannemen, zoals ja of nee vrouw of man etc. in dit geval wel of geen plaque
- Plaque index (PI) → Dikte van de plaque categoriseren (0-3 ordinaal, dus 4 waarde) → Pocket
sonde
- Quigley hein plaque index (QHPI) → Uitgebreidheid van de plaque categoriseren (0-5
ordinaal, dus 6 waarde) → Disclosing vloeistof
Enkele bloeding indices/ scores
- Bleeding on probing (BOP) → Dichotoom wel/ geen bloeding (0-100%) → Pocket sonde
- Eastman interdental bleeding index (EIBI) → Dichotoom wel/ geen bloeding (0-100%) →
Houten tandenstoker, dus heel snel om bloeding aan te geven, want de patiënt kan het zelf
doen
- Bleeding on marginal probing (BOMP) → Dichotoom wel/ geen bloeding (0-100%)→ Pocket
sonde, de marginale problemen kun je sneller aangeven
- Sulcus bleeding index (SBI)→ Mate van bloeding roodheid en zwelling categoriseren (0-5
ordinaal) → Pocket sonde
- Papillary bleeding index (PBI) → Mate van bloeding categoriseren (0-4 ordinaal) → Pocket
sonde
De waardes die 0-100% aangeven is gunstig in de praktijk omdat het niet te veel tijd kost, de ordinale
waardes zijn preciezer maar kosten wel meer tijd dus deze worden gebruikt in onderzoeken.
Enkele cariës indices/ scores
- Decayed missing filled tooth (DMFT) → Aantal aangedane elementen kwantificeren. Minus
3de molaren (0-28 continu) → Visuele inspectie
- Decayed missing filled surfaces (DMFS) → Aantal aangedane vlakken kwantificeren. Minus 3de
molaren dus specifieker (0-128 continu) → Visuele inspectie
- International cariës detection assessment system (ICDAS) → Mate van cariës progressie
categoriseren (0-6 ordinaal) → Visuele inspectie
Enkele gingivitis indices/ scores
- Gingival index (GI) → Mate van bloeding, roodheid en zwelling categoriseren→ (0-3 ordinaal)
→ pocket sonde
- Modified Gingival Index (MGI) → Mate van spontane bloeding, roodheid en zwelling
categoriseren → (0-4 ordinaal)→ visuele inspectie
Enkele parodontitis indices/ scores
- Dutch periodontal screening index (DPSI) → Parodontale gezondheid categoriseren (0-4
ordinaal) → Pocket sonde
- Periodontal inflamed surface area (PISA) → Parodontale ontstekkingsoppervlak
kwantificeren (0 → cm2 continu) → Pocket sonde
- Periodontal risk assessment (PRA) → Risico op progressie parodontitis categoriseren (low,
medium and high risk) → Pocket sonde, röntgen, anamneses en visuele inspectie, vooral bij
nazorg patiënten
Er zijn vele andere instrumenten
- Esthetiek
- Gebitsslijtage
- Functie
3
, - Tandsteen
- Halitose
- Pijn
- Risico verschillende procesgebieden
- Etc.
Kenmerken en procedures van meetinstrumenten
Plaque control record
Wanneer geïndiceerd/ wat is het doel? *Afhankelijk van fase in het behandeltraject en andere klinische
parameters
- Om de effectiviteit van de zelfzorg te meten* BELANGRIJK
- Om de patiënt risicobewust te maken*
- Om de patiënt te instrueren en motiveren*
Wat meet het instrument?
- Percentage met plaque bedekte dentale vlakken
Procedure van het meten zie link dia
Bedreiging validiteit
- Tijd tussen laatste poetsbeurt en meting, omdat de patiënt voor een behandeling heel goed
poetst, terwijl hij het normaal nooit doet. Maar je ziet wel of iemand de plaque technisch kan
verwijderen, als die het voor de behandeling kan, kan hij het ook altijd. Dan gaat het meer om
motivatie/ beïnvloeding/ bespreking
- Oppervlakte ruwheid (structuur. Tandsteen, arrested cariës/ remineralisatie)
Bedreiging betrouwbaarheid
- Herhaalde metingen die onder verschillende omstandigheden (bv. Andere hulpmiddelen,
verschillende behandelaren etc.) uitgevoerd worden.
- De procedure niet goed opgevolgd wordt
Bleeding on probing
Wanneer geïndiceerd/ wat is het doel? *Afhankelijk van fase in het behandeltraject en andere klinische
parameters
- Om de gezondheid van het parodontium te meten*
- Om het risico op progressie van parodontitis te meten*
- Om de mate van zelfzorg te meten*
- Om een behandelplan op te stellen *
- Om de recall termijn te bepalen (i.c.m. andere klinische parameters)*
Wat meet het instrument?
- Percentage bloeding na het sonderen van de pocketbodem
Procedure van het meten zie link dia
Bedreiging validiteit
- Wanneer de bloedingsneiging beïnvloed wordt (roken, medicatie, trauma door te hard
sonderen, meting na instrumentatie)
Bedreiging betrouwbaarheid
- Herhaalde metingen die onder verschillende omstandigheden (bv. Tijd van de dag, ander merk
pocketsonde, verschillende behandelaren etc.) uitgevoerd worden.
4
VERVOLG ZORG- EN BEHANDELPLAN- MEETINSTRUMENTEN ......................................................... 2
MEETINSTRUMENTARIUM................................................................................................................... 2
PPS: PERIODIEKE PARODONTALE SCREENING .......................................................................................... 6
DIAGNOSE ZACHTE WEEFSELS ....................................................................................................... 8
DIAGNOSE ZACHTE WEEFSELS............................................................................................................... 8
DIAGNOSE: HARDE WEEFSELS ..................................................................................................... 10
DEMINERALISATIE EN REMINERALISATIE ............................................................................................... 10
DIAGNOSTIEK HARDE WEEFSELS.......................................................................................................... 17
CARIËSMANAGEMENT ICCMS I.......................................................................................................... 23
CARIËSMANAGEMENT ICCMS II......................................................................................................... 27
CARIËSMICROBIOLOGIE .................................................................................................................... 35
AANVULLEND ONDERZOEK ......................................................................................................... 38
RÖNTGENOLOGIE............................................................................................................................ 38
VOEDING EN VERSTANDIG SNOEPEN .................................................................................................... 41
VOEDINGSDAGBOEK ........................................................................................................................ 46
PLAQUEBEHEERSING .................................................................................................................. 49
PLAQUEBEHEERSING 1 ..................................................................................................................... 49
PLAQUEBEHEERSING 2 ..................................................................................................................... 54
PLAQUEBEHEERSING 3 ..................................................................................................................... 58
AANVULLENDE PREVENTIEMIDDELEN ......................................................................................... 59
WERKING EN INDICATIE FLUORIDE....................................................................................................... 59
SPOELMIDDELEN ............................................................................................................................ 61
COMMUNICATIE, PSYCHOLOGIE EN GEDRAGSBEÏNVLOEDING ..................................................... 68
THEORIE KARAKTERISTIEKEN VAN DE PATIËNT ........................................................................................ 68
1
,Vervolg zorg- en behandelplan- meetinstrumenten
Meetinstrumentarium
Lesdoelen
De student
1. Maakt kennis met verschillende meetinstrumenten
2. Weet dat elk instrument een specifieke procedure heeft
3. Kan de verschillende kenmerken van een meetinstrument beschrijven
4. Begrijpt dat validiteit en betrouwbaarheid de belangrijkste criteria zijn bij het beoordelen van
de correctheid van metingen en kan deze toepassen
Begrippen
1. Symptomen/risico- indicatoren → Bv. Bloeding, iets wat geen oorzaak is maar een symptoom,
iets wat een probleem signaleert/kenmerkt
2. Etiologisch (risico-) factoren → oorzakelijke factoren bv. roken
3. Kwantificeren → in cijfers uitdrukken
4. Definitieve uitkomsten → direct merkbaar voor de patiënt bv. Mobiele elementen
5. Surrogaat uitkomsten → niet meteen belangrijk voor de patiënt, meer een voorstadium bv.
Bloeding of gezwollen tandvlees
Meetinstrumenten; geven ons informatie op basis van besluiten en gedrag beïnvloeden, wat is de
primaire doel van de gezondheid, om te nemen van besluiten.
Criteria voor de correctheid van metingen
Validiteit
- Meet je wat je wilt weten?
Betrouwbaarheid
- Hoe nauwkeurig zijn de metingen? Bij herhaling dien je hetzelfde meetresultaat te krijgen.
Algemeen voorbeeld van validiteit
- De lengte en het gewicht van een persoon zijn aan elkaar gerelateerd. Langere personen
wegen vaak meer dan kortere personen. In een onderzoek zijn we geïnteresseerd in het
gewicht van 100 personen. Dit meten we met een meetlint omdat we van mening zijn dat
lange personen zwaarder zijn en kortere personen lichter. Dus dit is een aanname. Dit meet
niet wat die zou moeten meten want je hebt geen informatie over spiermassa, gewicht, vet
etc. je kunt een aanname hebben maar geen precieze inzicht
Algemeen voorbeeld van betrouwbaarheid
- In het vorige voorbeeld werd de lengte bepaald met een meetlint. De metingen zijn
betrouwbaar wanneer we de lengte bij dezelfde persoon vaker meten en telkens dezelfde
waarden vinden
Accuracy= validiteit
Precision= betrouwbaarheid
Hoge validiteit en hoge betrouwbaarheid= het meest betrouwbaar
Hoge validiteit en lage betrouwbaarheid= wel valide en minder betrouwbaarheid
Lage validiteit en hoge betrouwbaarheid= wel betrouwbaar en minder valide
2
,Veel gebruikte meetinstrumenten binnen de mondzorg BELANGRIJK
Enkele plaque indices/ scores
- Plaque control record (PCR) → Dichotoom wel/ geen plaque (0-100%) → Disclosing vloeistof
en pocket sonde. Een dichotoom is een nominale variabele die slechts twee waarden kan
aannemen, zoals ja of nee vrouw of man etc. in dit geval wel of geen plaque
- Plaque index (PI) → Dikte van de plaque categoriseren (0-3 ordinaal, dus 4 waarde) → Pocket
sonde
- Quigley hein plaque index (QHPI) → Uitgebreidheid van de plaque categoriseren (0-5
ordinaal, dus 6 waarde) → Disclosing vloeistof
Enkele bloeding indices/ scores
- Bleeding on probing (BOP) → Dichotoom wel/ geen bloeding (0-100%) → Pocket sonde
- Eastman interdental bleeding index (EIBI) → Dichotoom wel/ geen bloeding (0-100%) →
Houten tandenstoker, dus heel snel om bloeding aan te geven, want de patiënt kan het zelf
doen
- Bleeding on marginal probing (BOMP) → Dichotoom wel/ geen bloeding (0-100%)→ Pocket
sonde, de marginale problemen kun je sneller aangeven
- Sulcus bleeding index (SBI)→ Mate van bloeding roodheid en zwelling categoriseren (0-5
ordinaal) → Pocket sonde
- Papillary bleeding index (PBI) → Mate van bloeding categoriseren (0-4 ordinaal) → Pocket
sonde
De waardes die 0-100% aangeven is gunstig in de praktijk omdat het niet te veel tijd kost, de ordinale
waardes zijn preciezer maar kosten wel meer tijd dus deze worden gebruikt in onderzoeken.
Enkele cariës indices/ scores
- Decayed missing filled tooth (DMFT) → Aantal aangedane elementen kwantificeren. Minus
3de molaren (0-28 continu) → Visuele inspectie
- Decayed missing filled surfaces (DMFS) → Aantal aangedane vlakken kwantificeren. Minus 3de
molaren dus specifieker (0-128 continu) → Visuele inspectie
- International cariës detection assessment system (ICDAS) → Mate van cariës progressie
categoriseren (0-6 ordinaal) → Visuele inspectie
Enkele gingivitis indices/ scores
- Gingival index (GI) → Mate van bloeding, roodheid en zwelling categoriseren→ (0-3 ordinaal)
→ pocket sonde
- Modified Gingival Index (MGI) → Mate van spontane bloeding, roodheid en zwelling
categoriseren → (0-4 ordinaal)→ visuele inspectie
Enkele parodontitis indices/ scores
- Dutch periodontal screening index (DPSI) → Parodontale gezondheid categoriseren (0-4
ordinaal) → Pocket sonde
- Periodontal inflamed surface area (PISA) → Parodontale ontstekkingsoppervlak
kwantificeren (0 → cm2 continu) → Pocket sonde
- Periodontal risk assessment (PRA) → Risico op progressie parodontitis categoriseren (low,
medium and high risk) → Pocket sonde, röntgen, anamneses en visuele inspectie, vooral bij
nazorg patiënten
Er zijn vele andere instrumenten
- Esthetiek
- Gebitsslijtage
- Functie
3
, - Tandsteen
- Halitose
- Pijn
- Risico verschillende procesgebieden
- Etc.
Kenmerken en procedures van meetinstrumenten
Plaque control record
Wanneer geïndiceerd/ wat is het doel? *Afhankelijk van fase in het behandeltraject en andere klinische
parameters
- Om de effectiviteit van de zelfzorg te meten* BELANGRIJK
- Om de patiënt risicobewust te maken*
- Om de patiënt te instrueren en motiveren*
Wat meet het instrument?
- Percentage met plaque bedekte dentale vlakken
Procedure van het meten zie link dia
Bedreiging validiteit
- Tijd tussen laatste poetsbeurt en meting, omdat de patiënt voor een behandeling heel goed
poetst, terwijl hij het normaal nooit doet. Maar je ziet wel of iemand de plaque technisch kan
verwijderen, als die het voor de behandeling kan, kan hij het ook altijd. Dan gaat het meer om
motivatie/ beïnvloeding/ bespreking
- Oppervlakte ruwheid (structuur. Tandsteen, arrested cariës/ remineralisatie)
Bedreiging betrouwbaarheid
- Herhaalde metingen die onder verschillende omstandigheden (bv. Andere hulpmiddelen,
verschillende behandelaren etc.) uitgevoerd worden.
- De procedure niet goed opgevolgd wordt
Bleeding on probing
Wanneer geïndiceerd/ wat is het doel? *Afhankelijk van fase in het behandeltraject en andere klinische
parameters
- Om de gezondheid van het parodontium te meten*
- Om het risico op progressie van parodontitis te meten*
- Om de mate van zelfzorg te meten*
- Om een behandelplan op te stellen *
- Om de recall termijn te bepalen (i.c.m. andere klinische parameters)*
Wat meet het instrument?
- Percentage bloeding na het sonderen van de pocketbodem
Procedure van het meten zie link dia
Bedreiging validiteit
- Wanneer de bloedingsneiging beïnvloed wordt (roken, medicatie, trauma door te hard
sonderen, meting na instrumentatie)
Bedreiging betrouwbaarheid
- Herhaalde metingen die onder verschillende omstandigheden (bv. Tijd van de dag, ander merk
pocketsonde, verschillende behandelaren etc.) uitgevoerd worden.
4
