Schema’s Sociale en politieke leerstelsels
Hoofdstuk 1: De ontrafeling van de middeleeuwse orde
1. Wetenschappelijke vooruitgang en de geleidelijke emancipatie
van dep politiek
Wie? Leonardo Da Vinci
Wat? / Visie op… - Van traditionele georiënteerde houding naar
meer empirische houding
- Onderzocht kleine structuren in de natuur die
deel uitmaakten van grotere gehelen
- Grondlegger empirisch onderzoek
Waar? Vinci (Toscane) ; Firenze Italië
Wanneer? 15de / 16de eeuw
Toestand verdeelde Italië: Macht lag bij de stadstaten die werden gelei door de aristocratie.
Macht van die steden kwam door het geld dat ze verdiende met handel. Dit tastte
traditionele geloof van kerk aan waardoor interest dat hiervoor verboden werd stilaan
afgebrokkeld.
Lenen van geld werd een noodzaak handelsvloten bemannen en uit te sturen
Handel nog steeds onproductief. In eerste plaats was het nog steeds het verruilen van
bepaalde goederen tegen een bepaald gedrag. Weinig producten werden systematisch
geproduceerd om verkocht te worden.
CONCLUSIE: Renaissance brak middeleeuws visie van de kerk op rijkdom. Ontstaan nieuwe
dynamische visie economie nl. mercantilisme (=ging ervan uit dat de vorst de taak had het
inkomen van de natie te ontwikkelen.)
Wie? Machiavelli
Wat? / Visie op… Schreef Il Principe: Hoe moet je macht
behouden? dwingend optreden en de
middelen gebruiken die nodig zijn ookal is dit
geweld of list of bedrog.
Mens: Politiek moest ervanuit gaan dat de
mens altijd slecht is en de vorst is alleen zichzelf
en zijn onderdanen verantwoording schuldig,
tegenover god kan hij de schijn ophouden.
Economie: Privébezit moet beschermd worden,
hierdoor tolereren mensen elke staatsvorm.
Kerk: De macht van de kerk houdt eenmaking
Italië tegen. Religie was sociaal cement
Leger: Wou een volksleger en geen huurlingen.
Hierdoor zouden ze vechten omdat ze erin
geloven en niet om geld.
,Waar? Italië
Wanneer? 15de / 16de eeuw
Begrippenlijst La raison d’état: De staat staat zichzelf toe de
wet te overtreden in naam van hoger belang
Wie? Thomas More
Wat? / Visie op… Schrijft Utopia: fictieve reisverhaal Raphael
Hythlodaeus die fictieve eiland Utopia bezoekt.
1ste deel boek: Beschrijft sociale en
economische verwoesting Britse platteland 16 de
eeuw. Door opkomst enclosures.
2de deel boek: beschrijving ideale eiland.
Economie: Gemeenschappelijk bezit
productiemiddelen en kent enkel ruilhandel.
Rijkdom = oorzaak ellende. Doctrine van de
juiste prijs
Religie: Utopiërs erkende christelijke leer en
openbare moraal eiland was gebaseerd op de
wens in harmonie met de natuur en met Gods
wil te leven. Zijn visie komt grotendeels met de
kerk overeen
Waar? Engeland
Wanneer? 15de / 16de eeuw
Begrippenlijst Enclosure-beweging = omheining van gronden,
veranderde traditionele landbouw die
gebaseerd was op gemeenschappelijk beheer.
Doctrine van de juiste prijs = prijs van goed
bepaald door de noden van beide partijen.
2. Het einde van de katholieke hegemonie: reformatie en
contrareformatie
Wie? Luther
Wat? / Visie op… Religie: Geschokt door levensstijl van
geestelijken in Rome. Nagelde 95 stellingen
van toegeeflijkheid aan de poort van de kerk
waarmee hij in opstand kwam tegen de
decadentie van de kerk. Protest tegen aflaten;
In het algemeen was er geen behoefte aan een
kerk. Streefde naar religieuze bevrijding mens,
scheppen directe band individu en god. MAAR
richt op het einde zijn eigen “Duitse kerk” op.
Staat: Alle gelovigen moeten zich onderwerpen
aan sterk gezag.
Economie: Was tegen aflaten, berouw was
voldoende. Conservatieve visie economie.
Ondergeschikt aan zedelijke regel. Woeker was
de ergste zonde.
Mens: religieuze bevrijding gaat niet samen met
gelijkheid, iedereen heeft zijn plaats in de
, samenleving. Zag maatschappij als
distributiesysteem waar iedereen op zijn eigen
plek werkte. Productie door noden.
Waar? Duitsland
Wanneer? 15de / 16de eeuw
Wie? Thomas Müntzer
Wat? / Visie op… Organiseerde opstand tegen hebzucht edelen,
Luther keerde zich tegen deze boerenopstand.
Werd door dopers geleid en eisten
gemeenschappelijk werk en privaat bezit en
algehele gelijkheid. Luther verwierp idee sociale
revolutie en vond de opstand een ketterij en
raadde dus aan de boeren hard aan te pakken
en te elimineren waar nodig en niet terug te
deinzen van geweld.
Waar? Duitsland
Wanneer? 15de /16de eeuw
Begrippenlijst Dopers: Mensen die de leer van Luther
radicaliseerde.
Wie? Calvijn
Wat? / Visie op… Religie: Verwierp katholieke leer
Mens: Hulpeloos wezen, lot van deze mensen
staat vast en ze konden er niets aan doen want
het was Gods wil.
Staat: Eisten dat de Ordonnances aangenomen
werden. Macht was niet meer enkel moreel
maar ook politiek. Regering bestond uit
ministerie (=protestantse predikers die leer
Calvijn verspreiden) en het consistorie
(=omarmde de leer en was verantwoordelijk
voor moraal in de stad, onderzocht ook
klachten over moraal)
Economie: Winst was het resultaat van ijver en
harde werk van individuen. Strenge ethische
regels over uitgeven van geld, je mag geld enkel
gebruiken voor kapitaal. Je moet dus m.a.w.
niet tonen hoeveel geld je wel niet hebt.
Waar? Frankrijk Zwitserland
Wanneer? 16de eeuw
3. Koloniale ontmoetingen: het dispuut van Valladolid
Dispuut van Valladolid: Hoe moet Spanje oorlog voeren op Amerikaanse continent en het
katholicisme verspreiden?
, Juan Ginés de Sepúlveda Bartolomé de las casas
Brutale onderwerping en kerstening toegestaan Tegen gebruik geweld om christendom te
brengen
Inheemse volkeren zijn ‘afgodendienaren’, van Oorlog tegen ketters en ongelovigen was
nature uit slaaf, deden aan mensenoffers, gerechtvaardigd maar niet tegen de inheemse
kannibalisme en sodomie Er volkeren omdat zij geen ketters waren die
Moesten oorlogen worden gevoerd om deze gestraft moesten worden.
‘misdaden tegen de natuur’ uit te roeien.
“Natuurlijke slavernij” (Aristoteles) Ontkende “natuurlijke slavernij” niet maar
inheemse volkeren waren niet de barbaren van
Aristoteles geen gedwongen kerstening door
oorlog.
Begrippenlijst:
Conquistadores = Spaanse veroveraars
Encomienda = Arbeid niet-christelijke onderworpen volkeren
Encomiende-systeem = Vorm van groepsslavernij onderworpen aan extreme straffen als de
inheemse bevolking zich verzette.
4. De glorieuze revolutie
Wie? Karel I
Wat? / Visie op… Politiek: Baseerde zijn bewind op goddelijk
recht. Despotisch beleid. Door meermaals
conflict parlement ontbindt hij ze. Later roept
hij ze weer bijeen door financiële problemen.
Maar parlement heeft bezwaar hiertegen en
stelt grand remonstrance op, maar koning doet
hier niks mee dus zijn ze genoodzaakt dit
openbaar te maken.
Waar? Engeland
Wanneer? 17de eeuw
Begrippenlijst Long parliament = nieuwe parlement
Grand remonstrance = Bezwaren van parlement
tegen het politieke, juridische, religieuze en
financiële beleid van de monarch
Wie? Puriteinen
Wat? / Visie op… Engelse protestanten die kerk wilden zuiveren
van elke rooms-katholieke invloed.
Waar? Engeland
Wanneer? 16de eeuw
Hoofdstuk 1: De ontrafeling van de middeleeuwse orde
1. Wetenschappelijke vooruitgang en de geleidelijke emancipatie
van dep politiek
Wie? Leonardo Da Vinci
Wat? / Visie op… - Van traditionele georiënteerde houding naar
meer empirische houding
- Onderzocht kleine structuren in de natuur die
deel uitmaakten van grotere gehelen
- Grondlegger empirisch onderzoek
Waar? Vinci (Toscane) ; Firenze Italië
Wanneer? 15de / 16de eeuw
Toestand verdeelde Italië: Macht lag bij de stadstaten die werden gelei door de aristocratie.
Macht van die steden kwam door het geld dat ze verdiende met handel. Dit tastte
traditionele geloof van kerk aan waardoor interest dat hiervoor verboden werd stilaan
afgebrokkeld.
Lenen van geld werd een noodzaak handelsvloten bemannen en uit te sturen
Handel nog steeds onproductief. In eerste plaats was het nog steeds het verruilen van
bepaalde goederen tegen een bepaald gedrag. Weinig producten werden systematisch
geproduceerd om verkocht te worden.
CONCLUSIE: Renaissance brak middeleeuws visie van de kerk op rijkdom. Ontstaan nieuwe
dynamische visie economie nl. mercantilisme (=ging ervan uit dat de vorst de taak had het
inkomen van de natie te ontwikkelen.)
Wie? Machiavelli
Wat? / Visie op… Schreef Il Principe: Hoe moet je macht
behouden? dwingend optreden en de
middelen gebruiken die nodig zijn ookal is dit
geweld of list of bedrog.
Mens: Politiek moest ervanuit gaan dat de
mens altijd slecht is en de vorst is alleen zichzelf
en zijn onderdanen verantwoording schuldig,
tegenover god kan hij de schijn ophouden.
Economie: Privébezit moet beschermd worden,
hierdoor tolereren mensen elke staatsvorm.
Kerk: De macht van de kerk houdt eenmaking
Italië tegen. Religie was sociaal cement
Leger: Wou een volksleger en geen huurlingen.
Hierdoor zouden ze vechten omdat ze erin
geloven en niet om geld.
,Waar? Italië
Wanneer? 15de / 16de eeuw
Begrippenlijst La raison d’état: De staat staat zichzelf toe de
wet te overtreden in naam van hoger belang
Wie? Thomas More
Wat? / Visie op… Schrijft Utopia: fictieve reisverhaal Raphael
Hythlodaeus die fictieve eiland Utopia bezoekt.
1ste deel boek: Beschrijft sociale en
economische verwoesting Britse platteland 16 de
eeuw. Door opkomst enclosures.
2de deel boek: beschrijving ideale eiland.
Economie: Gemeenschappelijk bezit
productiemiddelen en kent enkel ruilhandel.
Rijkdom = oorzaak ellende. Doctrine van de
juiste prijs
Religie: Utopiërs erkende christelijke leer en
openbare moraal eiland was gebaseerd op de
wens in harmonie met de natuur en met Gods
wil te leven. Zijn visie komt grotendeels met de
kerk overeen
Waar? Engeland
Wanneer? 15de / 16de eeuw
Begrippenlijst Enclosure-beweging = omheining van gronden,
veranderde traditionele landbouw die
gebaseerd was op gemeenschappelijk beheer.
Doctrine van de juiste prijs = prijs van goed
bepaald door de noden van beide partijen.
2. Het einde van de katholieke hegemonie: reformatie en
contrareformatie
Wie? Luther
Wat? / Visie op… Religie: Geschokt door levensstijl van
geestelijken in Rome. Nagelde 95 stellingen
van toegeeflijkheid aan de poort van de kerk
waarmee hij in opstand kwam tegen de
decadentie van de kerk. Protest tegen aflaten;
In het algemeen was er geen behoefte aan een
kerk. Streefde naar religieuze bevrijding mens,
scheppen directe band individu en god. MAAR
richt op het einde zijn eigen “Duitse kerk” op.
Staat: Alle gelovigen moeten zich onderwerpen
aan sterk gezag.
Economie: Was tegen aflaten, berouw was
voldoende. Conservatieve visie economie.
Ondergeschikt aan zedelijke regel. Woeker was
de ergste zonde.
Mens: religieuze bevrijding gaat niet samen met
gelijkheid, iedereen heeft zijn plaats in de
, samenleving. Zag maatschappij als
distributiesysteem waar iedereen op zijn eigen
plek werkte. Productie door noden.
Waar? Duitsland
Wanneer? 15de / 16de eeuw
Wie? Thomas Müntzer
Wat? / Visie op… Organiseerde opstand tegen hebzucht edelen,
Luther keerde zich tegen deze boerenopstand.
Werd door dopers geleid en eisten
gemeenschappelijk werk en privaat bezit en
algehele gelijkheid. Luther verwierp idee sociale
revolutie en vond de opstand een ketterij en
raadde dus aan de boeren hard aan te pakken
en te elimineren waar nodig en niet terug te
deinzen van geweld.
Waar? Duitsland
Wanneer? 15de /16de eeuw
Begrippenlijst Dopers: Mensen die de leer van Luther
radicaliseerde.
Wie? Calvijn
Wat? / Visie op… Religie: Verwierp katholieke leer
Mens: Hulpeloos wezen, lot van deze mensen
staat vast en ze konden er niets aan doen want
het was Gods wil.
Staat: Eisten dat de Ordonnances aangenomen
werden. Macht was niet meer enkel moreel
maar ook politiek. Regering bestond uit
ministerie (=protestantse predikers die leer
Calvijn verspreiden) en het consistorie
(=omarmde de leer en was verantwoordelijk
voor moraal in de stad, onderzocht ook
klachten over moraal)
Economie: Winst was het resultaat van ijver en
harde werk van individuen. Strenge ethische
regels over uitgeven van geld, je mag geld enkel
gebruiken voor kapitaal. Je moet dus m.a.w.
niet tonen hoeveel geld je wel niet hebt.
Waar? Frankrijk Zwitserland
Wanneer? 16de eeuw
3. Koloniale ontmoetingen: het dispuut van Valladolid
Dispuut van Valladolid: Hoe moet Spanje oorlog voeren op Amerikaanse continent en het
katholicisme verspreiden?
, Juan Ginés de Sepúlveda Bartolomé de las casas
Brutale onderwerping en kerstening toegestaan Tegen gebruik geweld om christendom te
brengen
Inheemse volkeren zijn ‘afgodendienaren’, van Oorlog tegen ketters en ongelovigen was
nature uit slaaf, deden aan mensenoffers, gerechtvaardigd maar niet tegen de inheemse
kannibalisme en sodomie Er volkeren omdat zij geen ketters waren die
Moesten oorlogen worden gevoerd om deze gestraft moesten worden.
‘misdaden tegen de natuur’ uit te roeien.
“Natuurlijke slavernij” (Aristoteles) Ontkende “natuurlijke slavernij” niet maar
inheemse volkeren waren niet de barbaren van
Aristoteles geen gedwongen kerstening door
oorlog.
Begrippenlijst:
Conquistadores = Spaanse veroveraars
Encomienda = Arbeid niet-christelijke onderworpen volkeren
Encomiende-systeem = Vorm van groepsslavernij onderworpen aan extreme straffen als de
inheemse bevolking zich verzette.
4. De glorieuze revolutie
Wie? Karel I
Wat? / Visie op… Politiek: Baseerde zijn bewind op goddelijk
recht. Despotisch beleid. Door meermaals
conflict parlement ontbindt hij ze. Later roept
hij ze weer bijeen door financiële problemen.
Maar parlement heeft bezwaar hiertegen en
stelt grand remonstrance op, maar koning doet
hier niks mee dus zijn ze genoodzaakt dit
openbaar te maken.
Waar? Engeland
Wanneer? 17de eeuw
Begrippenlijst Long parliament = nieuwe parlement
Grand remonstrance = Bezwaren van parlement
tegen het politieke, juridische, religieuze en
financiële beleid van de monarch
Wie? Puriteinen
Wat? / Visie op… Engelse protestanten die kerk wilden zuiveren
van elke rooms-katholieke invloed.
Waar? Engeland
Wanneer? 16de eeuw
