Probleem 5 Rem
L1: Wat is de functie van het onr. daad recht?
Functie van aansprakelijkheid: Rechtseconomen zien aansprakelijkheid als een systeem
waarmee de totale kosten van ongevallen kunnen worden verlaagd, doordat prikkels
worden verstrekt om ongevallen te vermijden en omdat niet-vermeden schade wordt
gespreid.
Er zijn veel activiteiten die de kans op schade voor anderen in het leven roept. Als degene
die het gevaar creëert niet opdraait voor de eventuele schade, is er in economische termen
sprake van een negatief extern effect.
Extern effect = een gevolg van productie of consumptie dat ten gunste of laste van een
ander komt dan de producent of consument -> kan zowel negatief (geluidsoverlast) als
positief zijn (gezellige uitstraling).
Negatieve externe effecten = degene die de activiteit uitoefent houdt onvoldoende rekening
met alle kosten die door de activiteit worden veroorzaakt. De private kosten van de activiteit
zijn lager dan de maatschappelijke kosten. Degene verrekent wel de kosten die hij zelf moet
dragen, maar niet de externe effecten die door een ander worden gedragen. Economisch
gezien moet er gestreefd worden naar maximalisering van de maatschappelijke welvaart
waardoor dit niet wenselijk is, activiteit zou alleen moeten worden uitgeoefend als de baten
ervan hoger zijn dan de maatschappelijke kosten.
Oplossing negatieve externe effecten: het externe effect internaliseren, de actor draait dan
zelf op voor de kosten van het externe effect en zal er in zijn beslissingen rekening mee
houden. De handelende persoon stemt zijn verschillende activiteiten zodanig op elkaar af
dat hij het beste resultaat bereikt. Hij weegt de kosten die hij moet maken om eventuele
schade te vermijden af tegen die mogelijke schade, omdat hij beide kostensoorten zelf
draagt.
Één van de manieren waarop het recht ervoor kan zorgen dat externe effecten worden
geïnternaliseerd, is via het aansprakelijkheidsrecht. Door actoren aansprakelijk te houden
voor schade die door hen is veroorzaakt, zullen zij er in hun beslissingen rekening mee
houden. Het gaat bij het onrechtmatigedaadsrecht niet om verdeling van de welvaart.
Wie moet de schade dragen? De vraag wie een bepaalde schade moet dragen, wordt in de
rechtseconomische benadering niet beantwoord door overwegingen van billijkheid of
rechtvaardigheid, maar door te onderzoeken hoe de welvaart wordt gemaximaliseerd.
In ongevalssituaties zijn de transactiekosten erg hoog en spelen rechtsregels dus een
belangrijke rol. De theorie van Calabresi is in de economische analyse van het
onrechtmatigedaadsrecht van belang.
De theorie van Calabresi
, Calabresi onderscheidt twee hoofddoelen, rechtvaardigheid (randvoorwaarde) en het
reduceren van de kosten van ongevallen. Het doel van kostenreductie valt uiteen in 3
subdoelen, die niet altijd strikt zijn te scheiden:
1. Reductie van primaire ongevalskosten (preventie): het gaat hier om het
verminderen van het aantal ongevallen en/of de ernst ervan specific deterrence =
bepaalde specifieke acties of activiteiten verbieden. General deterrence = bepaalde
activiteiten duurder en dus minder aantrekkelijk maken.
2. Reductie van secundaire ongevalskosten (compensatie): ongevallen veroorzaken
schade, die door iemand moet worden gedragen. De omvang van de
maatschappelijke kosten wordt mede bepaald door wie de schade moet dragen
minder draagkrachtig en grote schade betekent dus meer kosten. Door de schade te
spreiden over een grotere groep of door haar te laten dragen door een meer
draagkrachtige partij, kunnen de maatschappelijke kosten van de schade worden
gereduceerd. Het compensatiedoel is het middel waarmee de reductie van
secundaire ongevalskosten wordt bereikt.
3. Reductie van tertiaire ongevalskosten: de inspanningen die worden gedaan om
primaire en secundaire ongevalskosten te verlagen vormen de tertiaire kosten. Het
gaat hier om de systeemkosten telkens de vraag gesteld of een maatregel die de
primaire en/of secundaire ongevalskosten verlaagt niet meer kost dan de reductie
die erdoor wordt bewerkstelligd.
De drie subdoelen kunnen tegengestelde eisen aan een rechtsregel stellen.
Aanvulling primaire ongevalskosten: Bij primaire ongevalskosten (preventie) gaat het niet
om het minimaliseren van het aantal ongevallen, maar van de kosten die de ongevallen
meebrengen. Er wordt niet gestreefd naar maximale zorg en een minimaal aantal
ongevallen, maar naar optimale zorg en een optimaal aantal ongevallen waarbij de som van
zorgkosten en verwachte schade zo klein mogelijk is. Het vooruitzicht om schadevergoeding
te betalen geven actoren een prikkel tot zorgvuldig gedrag compensatie v.d. schade
gebruikt als middel voor preventie.
Aanvulling secundaire ongevalskosten: het gaat hier niet om het enkele vergoeden van de
schade van de gelaedeerde, maar het gaat om het verplaatsen of spreiden van schade om zo
de gevolgen van de schade te verkleinen. Niet alleen het spreiden van de schade over
meerdere personen, maar ook het afwentelen op iemand met een grotere draagkracht of
het spreiden in de tijd reduceert de secundaire kosten van ongevallen.
Aanvulling tertiaire ongevalskosten: reductie van tertiaire kosten wordt in juridisch
Nederland niet als zelfstandige doelstelling van het onrechtmatigedaadsrecht gezien, maar
wordt wel als wenselijk beschouwd.
L2: Hoe moet de zorgvuldigheidsnorm worden ingevuld?
L1: Wat is de functie van het onr. daad recht?
Functie van aansprakelijkheid: Rechtseconomen zien aansprakelijkheid als een systeem
waarmee de totale kosten van ongevallen kunnen worden verlaagd, doordat prikkels
worden verstrekt om ongevallen te vermijden en omdat niet-vermeden schade wordt
gespreid.
Er zijn veel activiteiten die de kans op schade voor anderen in het leven roept. Als degene
die het gevaar creëert niet opdraait voor de eventuele schade, is er in economische termen
sprake van een negatief extern effect.
Extern effect = een gevolg van productie of consumptie dat ten gunste of laste van een
ander komt dan de producent of consument -> kan zowel negatief (geluidsoverlast) als
positief zijn (gezellige uitstraling).
Negatieve externe effecten = degene die de activiteit uitoefent houdt onvoldoende rekening
met alle kosten die door de activiteit worden veroorzaakt. De private kosten van de activiteit
zijn lager dan de maatschappelijke kosten. Degene verrekent wel de kosten die hij zelf moet
dragen, maar niet de externe effecten die door een ander worden gedragen. Economisch
gezien moet er gestreefd worden naar maximalisering van de maatschappelijke welvaart
waardoor dit niet wenselijk is, activiteit zou alleen moeten worden uitgeoefend als de baten
ervan hoger zijn dan de maatschappelijke kosten.
Oplossing negatieve externe effecten: het externe effect internaliseren, de actor draait dan
zelf op voor de kosten van het externe effect en zal er in zijn beslissingen rekening mee
houden. De handelende persoon stemt zijn verschillende activiteiten zodanig op elkaar af
dat hij het beste resultaat bereikt. Hij weegt de kosten die hij moet maken om eventuele
schade te vermijden af tegen die mogelijke schade, omdat hij beide kostensoorten zelf
draagt.
Één van de manieren waarop het recht ervoor kan zorgen dat externe effecten worden
geïnternaliseerd, is via het aansprakelijkheidsrecht. Door actoren aansprakelijk te houden
voor schade die door hen is veroorzaakt, zullen zij er in hun beslissingen rekening mee
houden. Het gaat bij het onrechtmatigedaadsrecht niet om verdeling van de welvaart.
Wie moet de schade dragen? De vraag wie een bepaalde schade moet dragen, wordt in de
rechtseconomische benadering niet beantwoord door overwegingen van billijkheid of
rechtvaardigheid, maar door te onderzoeken hoe de welvaart wordt gemaximaliseerd.
In ongevalssituaties zijn de transactiekosten erg hoog en spelen rechtsregels dus een
belangrijke rol. De theorie van Calabresi is in de economische analyse van het
onrechtmatigedaadsrecht van belang.
De theorie van Calabresi
, Calabresi onderscheidt twee hoofddoelen, rechtvaardigheid (randvoorwaarde) en het
reduceren van de kosten van ongevallen. Het doel van kostenreductie valt uiteen in 3
subdoelen, die niet altijd strikt zijn te scheiden:
1. Reductie van primaire ongevalskosten (preventie): het gaat hier om het
verminderen van het aantal ongevallen en/of de ernst ervan specific deterrence =
bepaalde specifieke acties of activiteiten verbieden. General deterrence = bepaalde
activiteiten duurder en dus minder aantrekkelijk maken.
2. Reductie van secundaire ongevalskosten (compensatie): ongevallen veroorzaken
schade, die door iemand moet worden gedragen. De omvang van de
maatschappelijke kosten wordt mede bepaald door wie de schade moet dragen
minder draagkrachtig en grote schade betekent dus meer kosten. Door de schade te
spreiden over een grotere groep of door haar te laten dragen door een meer
draagkrachtige partij, kunnen de maatschappelijke kosten van de schade worden
gereduceerd. Het compensatiedoel is het middel waarmee de reductie van
secundaire ongevalskosten wordt bereikt.
3. Reductie van tertiaire ongevalskosten: de inspanningen die worden gedaan om
primaire en secundaire ongevalskosten te verlagen vormen de tertiaire kosten. Het
gaat hier om de systeemkosten telkens de vraag gesteld of een maatregel die de
primaire en/of secundaire ongevalskosten verlaagt niet meer kost dan de reductie
die erdoor wordt bewerkstelligd.
De drie subdoelen kunnen tegengestelde eisen aan een rechtsregel stellen.
Aanvulling primaire ongevalskosten: Bij primaire ongevalskosten (preventie) gaat het niet
om het minimaliseren van het aantal ongevallen, maar van de kosten die de ongevallen
meebrengen. Er wordt niet gestreefd naar maximale zorg en een minimaal aantal
ongevallen, maar naar optimale zorg en een optimaal aantal ongevallen waarbij de som van
zorgkosten en verwachte schade zo klein mogelijk is. Het vooruitzicht om schadevergoeding
te betalen geven actoren een prikkel tot zorgvuldig gedrag compensatie v.d. schade
gebruikt als middel voor preventie.
Aanvulling secundaire ongevalskosten: het gaat hier niet om het enkele vergoeden van de
schade van de gelaedeerde, maar het gaat om het verplaatsen of spreiden van schade om zo
de gevolgen van de schade te verkleinen. Niet alleen het spreiden van de schade over
meerdere personen, maar ook het afwentelen op iemand met een grotere draagkracht of
het spreiden in de tijd reduceert de secundaire kosten van ongevallen.
Aanvulling tertiaire ongevalskosten: reductie van tertiaire kosten wordt in juridisch
Nederland niet als zelfstandige doelstelling van het onrechtmatigedaadsrecht gezien, maar
wordt wel als wenselijk beschouwd.
L2: Hoe moet de zorgvuldigheidsnorm worden ingevuld?
