Samenvatting Biologie hoofdstuk 3 (biologie voor jou havo 4)

Biologie thema 3 genetica (HAVO 4)
Basisstof 1: fenotype en genotype

Fenotype en genotype
 Fenotype = alle waarneembare eigenschappen van een individu. (Wat je kunt zien)
 De informatie voor erfelijke eigenschappen ligt op de chromosomen.
 Erfelijke eigenschappen worden doorgegeven aan nakomelingen via chromosomen in
de eicel en zaadcel.
 Eicel van de moeder.
 Zaadcel van de vader.
 Bij de bevruchting komt deze informatie bij elkaar.
 Genotype = de informatie voor alle erfelijke eigenschappen van het individu. (Wat je
niet kunt zien)

Chromosomen
 Chromosomen zijn langgerekte dunne ‘draden’ in de celkern.
 Karyotype = rangschikking van chromosomen in een cel.
 Ook wel een chromosomen portret of karyogram.
 Er kunnen 22 chromosomen paren worden gevormd.
 De 44 chromosomen noem je autosomen.
 Homologe chromosomen = elke chromosoom van een chromosomen paar is gelijk in
lengte en vorm.
 Het 23e paar zijn de geslachtschromosomen = daarmee wordt het geslacht van een
individu bepaald.
 Bij mannen niet gelijk (XY)
 Bij vrouwen wel gelijk (XX)

Genen
 Gen = deel van een chromosoom dat de informatie bevat voor een of meer erfelijke
eigenschappen of een deel van een erfelijke eigenschap.
 Vaak bij een bepaalde eigenschap meet dan één gen betrokken.
 Een chromosoom bevat één zeer lang molecuul van de stof DNA en veel eiwit-
moleculen.
 Het DNA-molecuul bestaat uit twee ketens die in een dubbele spiraal om elkaar heen
gewonden liggen.




 DNA is opgebouwd uit vier verschillende bouwstenen: de nucleotiden.

1

,  Nucleotide bestaat uit, een fosfaatgroep, Desoxyribose en een stikstofbase.
 Elke keten bestaat uit vele duizenden aan elkaar gekoppelde nucleotiden.
 In cellen van planten, chimmels en dieren bevindt DNA zich in de celkern en in
mitochondriën.
 Genoom = alle DNA-moleculen in een cel.




 In een DNA-molecuul komen vier verschillende stikstofbasen voor: adenine (A),
thymine (T), cytosine (G) en guanine (G).
 Basenparing = twee ketens zijn met elkaar verbonden, ze vormen paren.
 Adenine – thymine
 Cytosine – guanine
 Één gen bestaat uit honderden nucleotiden.
 DNA-sequentie = de stikstof basen in een gen zijn in een specifieke volgorde
gerangschikt.
 Allel = variaties in de volgordes.
 Genexpressie = als genen worden aangezet, komen erfelijke eigenschappen tot
uiting.
 Inactivatie = als genen uit staan.

Invloed van milieufactoren en modificaties
 Het fenotype wordt bepaald door het genotype en door milieufactoren.
 Bv: licht, lucht, ziekte en temperatuur.
 Modificatie = dergelijke verandering.
 De informatie van chromosomen veranderd niet, wordt dus niet doorgegeven
aan nakomelingen.
 Aangeboren afwijking = een afwijking, aandoening of ziekte ontstaat in de
baarmoeder.
 Erfelijke ziekte = als genetisch via ouders wordt doorgegeven.




Basisstof 2: genenparen

2