Rapportage
2021-2022
Naam student: Mariam Mussa
Studentnummer: 1738803
Studentenmail:
Opleiding: Integrale Veiligheidskunde
Faculteit: Maatschappij en Recht
Onderwijsinstelling: Hogeschool Utrecht
Cursuscode: AIV-VTPT-AN-20
Kerntaakopdracht: Analyseren
Docentbegeleider: Joris Colijn
Praktijkbegeleider: Radj Ramcharan
Plaats en datum: Bussum, 20 november 2021
1
, Inhoudsopgave
Inhoudsopgave ........................................................................................................................................................ 2
Hoofdstuk 1. Probleemschets ...................................................................................................... 3
1.1 Inleiding ................................................................................................................................. 3
1.2 Aanleiding tot onderzoek ...................................................................................................... 3
1.3 Doelstelling ................................................................................................................................... 4
Hoofstuk 2. Analysevraag............................................................................................................ 5
2.1 Analysevraag ................................................................................................................................ 5
2.2 Omschrijving kernbegrippen ........................................................................................................ 5
Hoofdstuk 3. Onderzoeksverantwoording.................................................................................... 6
3.1 Dataverzameling .......................................................................................................................... 6
Hoofdstuk 4. Theoretisch kader ................................................................................................... 9
4.1 De maatschappij is veranderd..................................................................................................... 9
4.2 Definitie ........................................................................................................................................ 9
4.5 Beantwoording deelvraag 1 ......................................................................................................... 9
Hoofdstuk 5. Resultaten analyse ............................................................................................... 11
5.1 Beantwoording deelvraag 2 ....................................................................................................... 11
5.2 Beantwoording deelvraag 3 ....................................................................................................... 12
5.2 Beantwoording hoofdvraag ....................................................................................................... 15
Hoofdstuk 6. Conclusies en aanbevelingen ................................................................................ 17
6.1 Conclusies ................................................................................................................................... 17
6.2 Aanbevelingen ............................................................................................................................ 18
Literatuurlijst .................................................................................................................................... 19
2
,Hoofdstuk 1. Probleemschets
1.1 Inleiding
Actuele veiligheidsproblemen kunnen van doorslaggevende invloed zijn op het prettig wonen,
werken en leven in een stad of dorp. Veiligheidszorg is een gedeelde zorg van diverse
veiligheidspartners en maatschappelijke organisaties (COT, z.d.). De afgelopen decennia is de
samenleving op beslissende wijze veranderd. De grote diversiteit van de bevolking in etnische en
religieuze achtergrond zijn onderdeel van deze veranderingen. Hoewel er onmiskenbaar sprake is
van integratiesuccessen, brengt de superdiverse samenleving ook problemen met zich mee
(Boutellier et al., 2012).
Steeds meer wordt door de nationale en lokale overheden ingezet op de verbetering van de
veiligheidsbeleving. De zorg voor veiligheid in de stad is een van de belangrijkste taken van de
gemeente. De gemeente gaat over de aanpak van lokale veiligheid waarbij de verantwoordelijkheid
tevens bij de bewoners ligt. Zo heeft de gemeente een veiligheidsplan opgesteld waarin afspraken
tussen de gemeente en de veiligheidspartners staan. Daarnaast staan er ook doelen en prioriteiten in
die gemeente, Openbaar Ministerie en politie hebben voor de veiligheid in een stad (Gemeente
Utrecht, z.d.).
Utrecht wil een stad zijn waar het voor iedereen prettig wonen, verblijven, recreëren of ondernemen
is. Om die ambitie te kunnen realiseren is de feitelijke veiligheid en de veiligheidsbeleving een
voorwaarde. De meeste Utrechtse wijken laten een gunstige ontwikkeling zien op veiligheidsgebied.
Daar waar dat de afgelopen jaren niet zo was, werd extra werk gedaan. De afgelopen vier jaar
werden met de wijkpartners, voor alle Utrechtse wijken jaarlijks wijkveiligheidsplannen opgesteld en
uitgevoerd. Ze hebben geleid tot een breed palet aan activiteiten waar bewoners, stadsmakers
veiligheid, politie, gemeente, ondernemers en vele anderen de handen ineenslaan (Gemeente
Utrecht, 2019).
De afgelopen decennia zijn er talloze activiteiten ontplooid met de bedoeling om de participatie van
burgers in verschillende wijken te vergroten. De gemeente Utrecht communiceert, net als alle andere
gemeenten in Nederland dagelijks met haar inwoners. De onderwerpen waarover de gemeente
Utrecht communiceert zijn allemaal terug te koppelen aan beleid: van het vormen van beleid tot het
uitvoeren van beleid. Bij de beslissingen die de gemeente neemt staat het belang van de burger
voorop. Een actief betrokken burger die invloed uitoefent op beleid daar waar nodig leidt tot een
groter draagvlak van beleid en het verhogen van de kwaliteit van beleid (Promedos, z.d.).
1.2 Aanleiding tot onderzoek
Vanuit de samenleving zien we dat de burger een steeds actievere rol is gaan spelen op het gebied
van veiligheid, vooral in de sfeer van sociale veiligheid. Burgerparticipatie ontwikkelt zich op het vlak
van veiligheid snel. De overheid definieert haar rol op het gebied van veiligheid in toenemende mate
als die van een ‘vangnet’, o.a. door wetten te maken en burgers te beschermen (Van der Land, van
Stokkom & Boutellier, 2014). Ook de wereld waar Utrecht een onderdeel van is, is enorm in
beweging. Er zijn overal spanningen en dit heeft direct en indirect invloed op de wijze waarop we
met elkaar omgaan. Ontwikkelingen (o.a. op het gebied van veiligheid) kunnen ervoor zorgen dat het
acceptatiegehalte tussen verschillende wijkbewoners niet meer vanzelfsprekend is. De onveiligheid
en onzekerheid die bewoners kunnen hebben is geen gezonde basis om een of meerdere aspecten
uit de participatieladder te bereiken (OVAA, 2014).
3
, In de afgelopen drie jaar is door de gemeente, bewoners en maatschappelijke partners gewerkt aan
het vergroten van de leefbaarheid en de veerkracht van Overvecht en haar bewoners. Ook wel ‘de
Versnelling Overvecht’ genoemd. De aanpak van de Versnelling wordt nu versterkt en uitgebreid
naar een bredere wijkaanpak: Samen voor Overvecht, waarbij ‘Kansen voor Overvecht’ centraal
staan in deze aanpak. Deze aanpak richt zich op vijf ambities: kwaliteit van wonen, perspectief voor
jongeren, veilige buurt, zorg dichtbij, op maat en meedoen en ondernemen. Bij de Versnelling is
bewust gekozen om in het sociale domein en veiligheidsdomein extra te investeren. In tien jaar
krachtwijkenaanpak en drie jaar Versnelling Overvecht is er veel geleerd over wat wel en niet werkt
in Overvecht. De kern van Samen voor Overvecht is dat er wordt gewerkt aan het verbinden van
kansen en partijen vanuit een concrete plek in de wijk (Gemeente Utrecht, z.d.).
In de wijkaanpak is ‘leefbaarheid’ een belangrijk thema. Het begrip wordt veelal breed ingevuld. Bij
leefbaarheid wordt gedacht aan alle aspecten van wonen, werken, beheer van groen, openbare
ruimte, onderwijs, zorg, economie en veiligheid. Zo wordt er door de gemeente Utrecht ook ingezet
op het verhogen van de participatie van Overvechters. Naast de overheid en de markt krijgt de
burger steeds meer een grotere en actievere rol. Lokale overheden prikkelen de bewoners steeds
meer om zich in te zetten voor hun wijk (Gemeente Utrecht, z.d.).
Zoals hierboven geschetst, wordt er door de gemeente Utrecht ingezet om de burgerparticipatie
binnen de wijken te bevorderen. Middels dit onderzoek wil ik achterhalen of de wijkaanpak ‘Samen
voor Overvecht’ daadwerkelijk actief burgerparticipatie bevordert en of dit draagvlak creëert bij de
bewoners. Deze vraag vormt tevens de aanleiding voor mijn onderzoek. Hierbij is van belang om de
factoren te onderzoeken die burgerparticipatie bevorderen en/of belemmeren. In dit onderzoek
wordt er tevens ook gekeken naar de beleving en de betekenis van de bewoners. Het onderzoek richt
zich daarom op de bevorderende en belemmerende factoren die ertoe bijdragen dat
bewonersinitiatieven van de grond komen.
Dit onderzoek kan opgedeeld worden in twee delen, enerzijds een beschrijving van de wijkaanpak
Samen voor Overvecht en de resultaten hiervan. Het doel hiervan is om te kijken op welke wijze
burgerparticipatie in de wijkaanpak vormgegeven wordt, hoe beslissingen worden genomen en wie
daarbij betrokken zijn. Anderzijds wil ik met dit onderzoek de bevorderende en belemmerende
factoren die burgerparticipatie kunnen versterken in kaart brengen die uiteindelijk bijdragen tot
meer initiatieven vanuit de bewoners.
1.3 Doelstelling
Op basis van de probleemschets en literatuuranalyse is de doelstelling van dit onderzoek als volgt
geformuleerd:
‘Het doel van het onderzoek is inzicht krijgen in hoeverre de wijkaanpak ‘Samen voor Overvecht’ tot
burgerparticipatie leidt in de wijk Overvecht en de vraag aan bewoners of dit anders of beter kan.’
4
2021-2022
Naam student: Mariam Mussa
Studentnummer: 1738803
Studentenmail:
Opleiding: Integrale Veiligheidskunde
Faculteit: Maatschappij en Recht
Onderwijsinstelling: Hogeschool Utrecht
Cursuscode: AIV-VTPT-AN-20
Kerntaakopdracht: Analyseren
Docentbegeleider: Joris Colijn
Praktijkbegeleider: Radj Ramcharan
Plaats en datum: Bussum, 20 november 2021
1
, Inhoudsopgave
Inhoudsopgave ........................................................................................................................................................ 2
Hoofdstuk 1. Probleemschets ...................................................................................................... 3
1.1 Inleiding ................................................................................................................................. 3
1.2 Aanleiding tot onderzoek ...................................................................................................... 3
1.3 Doelstelling ................................................................................................................................... 4
Hoofstuk 2. Analysevraag............................................................................................................ 5
2.1 Analysevraag ................................................................................................................................ 5
2.2 Omschrijving kernbegrippen ........................................................................................................ 5
Hoofdstuk 3. Onderzoeksverantwoording.................................................................................... 6
3.1 Dataverzameling .......................................................................................................................... 6
Hoofdstuk 4. Theoretisch kader ................................................................................................... 9
4.1 De maatschappij is veranderd..................................................................................................... 9
4.2 Definitie ........................................................................................................................................ 9
4.5 Beantwoording deelvraag 1 ......................................................................................................... 9
Hoofdstuk 5. Resultaten analyse ............................................................................................... 11
5.1 Beantwoording deelvraag 2 ....................................................................................................... 11
5.2 Beantwoording deelvraag 3 ....................................................................................................... 12
5.2 Beantwoording hoofdvraag ....................................................................................................... 15
Hoofdstuk 6. Conclusies en aanbevelingen ................................................................................ 17
6.1 Conclusies ................................................................................................................................... 17
6.2 Aanbevelingen ............................................................................................................................ 18
Literatuurlijst .................................................................................................................................... 19
2
,Hoofdstuk 1. Probleemschets
1.1 Inleiding
Actuele veiligheidsproblemen kunnen van doorslaggevende invloed zijn op het prettig wonen,
werken en leven in een stad of dorp. Veiligheidszorg is een gedeelde zorg van diverse
veiligheidspartners en maatschappelijke organisaties (COT, z.d.). De afgelopen decennia is de
samenleving op beslissende wijze veranderd. De grote diversiteit van de bevolking in etnische en
religieuze achtergrond zijn onderdeel van deze veranderingen. Hoewel er onmiskenbaar sprake is
van integratiesuccessen, brengt de superdiverse samenleving ook problemen met zich mee
(Boutellier et al., 2012).
Steeds meer wordt door de nationale en lokale overheden ingezet op de verbetering van de
veiligheidsbeleving. De zorg voor veiligheid in de stad is een van de belangrijkste taken van de
gemeente. De gemeente gaat over de aanpak van lokale veiligheid waarbij de verantwoordelijkheid
tevens bij de bewoners ligt. Zo heeft de gemeente een veiligheidsplan opgesteld waarin afspraken
tussen de gemeente en de veiligheidspartners staan. Daarnaast staan er ook doelen en prioriteiten in
die gemeente, Openbaar Ministerie en politie hebben voor de veiligheid in een stad (Gemeente
Utrecht, z.d.).
Utrecht wil een stad zijn waar het voor iedereen prettig wonen, verblijven, recreëren of ondernemen
is. Om die ambitie te kunnen realiseren is de feitelijke veiligheid en de veiligheidsbeleving een
voorwaarde. De meeste Utrechtse wijken laten een gunstige ontwikkeling zien op veiligheidsgebied.
Daar waar dat de afgelopen jaren niet zo was, werd extra werk gedaan. De afgelopen vier jaar
werden met de wijkpartners, voor alle Utrechtse wijken jaarlijks wijkveiligheidsplannen opgesteld en
uitgevoerd. Ze hebben geleid tot een breed palet aan activiteiten waar bewoners, stadsmakers
veiligheid, politie, gemeente, ondernemers en vele anderen de handen ineenslaan (Gemeente
Utrecht, 2019).
De afgelopen decennia zijn er talloze activiteiten ontplooid met de bedoeling om de participatie van
burgers in verschillende wijken te vergroten. De gemeente Utrecht communiceert, net als alle andere
gemeenten in Nederland dagelijks met haar inwoners. De onderwerpen waarover de gemeente
Utrecht communiceert zijn allemaal terug te koppelen aan beleid: van het vormen van beleid tot het
uitvoeren van beleid. Bij de beslissingen die de gemeente neemt staat het belang van de burger
voorop. Een actief betrokken burger die invloed uitoefent op beleid daar waar nodig leidt tot een
groter draagvlak van beleid en het verhogen van de kwaliteit van beleid (Promedos, z.d.).
1.2 Aanleiding tot onderzoek
Vanuit de samenleving zien we dat de burger een steeds actievere rol is gaan spelen op het gebied
van veiligheid, vooral in de sfeer van sociale veiligheid. Burgerparticipatie ontwikkelt zich op het vlak
van veiligheid snel. De overheid definieert haar rol op het gebied van veiligheid in toenemende mate
als die van een ‘vangnet’, o.a. door wetten te maken en burgers te beschermen (Van der Land, van
Stokkom & Boutellier, 2014). Ook de wereld waar Utrecht een onderdeel van is, is enorm in
beweging. Er zijn overal spanningen en dit heeft direct en indirect invloed op de wijze waarop we
met elkaar omgaan. Ontwikkelingen (o.a. op het gebied van veiligheid) kunnen ervoor zorgen dat het
acceptatiegehalte tussen verschillende wijkbewoners niet meer vanzelfsprekend is. De onveiligheid
en onzekerheid die bewoners kunnen hebben is geen gezonde basis om een of meerdere aspecten
uit de participatieladder te bereiken (OVAA, 2014).
3
, In de afgelopen drie jaar is door de gemeente, bewoners en maatschappelijke partners gewerkt aan
het vergroten van de leefbaarheid en de veerkracht van Overvecht en haar bewoners. Ook wel ‘de
Versnelling Overvecht’ genoemd. De aanpak van de Versnelling wordt nu versterkt en uitgebreid
naar een bredere wijkaanpak: Samen voor Overvecht, waarbij ‘Kansen voor Overvecht’ centraal
staan in deze aanpak. Deze aanpak richt zich op vijf ambities: kwaliteit van wonen, perspectief voor
jongeren, veilige buurt, zorg dichtbij, op maat en meedoen en ondernemen. Bij de Versnelling is
bewust gekozen om in het sociale domein en veiligheidsdomein extra te investeren. In tien jaar
krachtwijkenaanpak en drie jaar Versnelling Overvecht is er veel geleerd over wat wel en niet werkt
in Overvecht. De kern van Samen voor Overvecht is dat er wordt gewerkt aan het verbinden van
kansen en partijen vanuit een concrete plek in de wijk (Gemeente Utrecht, z.d.).
In de wijkaanpak is ‘leefbaarheid’ een belangrijk thema. Het begrip wordt veelal breed ingevuld. Bij
leefbaarheid wordt gedacht aan alle aspecten van wonen, werken, beheer van groen, openbare
ruimte, onderwijs, zorg, economie en veiligheid. Zo wordt er door de gemeente Utrecht ook ingezet
op het verhogen van de participatie van Overvechters. Naast de overheid en de markt krijgt de
burger steeds meer een grotere en actievere rol. Lokale overheden prikkelen de bewoners steeds
meer om zich in te zetten voor hun wijk (Gemeente Utrecht, z.d.).
Zoals hierboven geschetst, wordt er door de gemeente Utrecht ingezet om de burgerparticipatie
binnen de wijken te bevorderen. Middels dit onderzoek wil ik achterhalen of de wijkaanpak ‘Samen
voor Overvecht’ daadwerkelijk actief burgerparticipatie bevordert en of dit draagvlak creëert bij de
bewoners. Deze vraag vormt tevens de aanleiding voor mijn onderzoek. Hierbij is van belang om de
factoren te onderzoeken die burgerparticipatie bevorderen en/of belemmeren. In dit onderzoek
wordt er tevens ook gekeken naar de beleving en de betekenis van de bewoners. Het onderzoek richt
zich daarom op de bevorderende en belemmerende factoren die ertoe bijdragen dat
bewonersinitiatieven van de grond komen.
Dit onderzoek kan opgedeeld worden in twee delen, enerzijds een beschrijving van de wijkaanpak
Samen voor Overvecht en de resultaten hiervan. Het doel hiervan is om te kijken op welke wijze
burgerparticipatie in de wijkaanpak vormgegeven wordt, hoe beslissingen worden genomen en wie
daarbij betrokken zijn. Anderzijds wil ik met dit onderzoek de bevorderende en belemmerende
factoren die burgerparticipatie kunnen versterken in kaart brengen die uiteindelijk bijdragen tot
meer initiatieven vanuit de bewoners.
1.3 Doelstelling
Op basis van de probleemschets en literatuuranalyse is de doelstelling van dit onderzoek als volgt
geformuleerd:
‘Het doel van het onderzoek is inzicht krijgen in hoeverre de wijkaanpak ‘Samen voor Overvecht’ tot
burgerparticipatie leidt in de wijk Overvecht en de vraag aan bewoners of dit anders of beter kan.’
4
