Samenvatting Planning Methoden
Literatuur
Boussauw, K. (2014). Bredere wegen, bredere files?
Agora, 30(2), 8-11.
Congestie is een van de grootste maatschappelijke problemen vandaag de dag. Beleidsvisies met
betrekking tot mobiliteit surfen altijd mee op maatschappelijke tendensen. Zo kunnen die
beleidsvisies elk decennium verschillend zijn. In de meest recente beleidsvisies staat dat de overheid
eerst en vooral de vraag van de markt wil faciliteren, maar daarbij wel een sociaal en ecologisch
corrigerende rol wil opnemen.
Meer auto’s, meer mobiliteit, meer ruimtelijke spreiding
Door de groeiende welvaart is ook het aantal auto’s gegroeid in Nederland en België. Toch was de
groei van het aantal auto’s vorige decennia groter. Naast de minder hard groeiende welvaart komt
dit ook door de structurele beperkingen wat betreft de wegcapaciteit en beschikbare ruimte. We
hebben zelfs al de ‘peak car’ bereikt, de bereikte piek van de afgelegde afstand van motorvoertuigen
per hoofd van de bevolking wat nu langzaam zal gaan dalen. Algemeen wagenbezit heeft mede
gezorgd voor de ruimtelijke spreiding van woningen, werkplekken en voorzieningen, wat ook weer
de verkeersvraag aanwakkert.
Congestie: maatschappelijk probleem of systemische grens?
Congestie wordt, in plaats van als een maatschappelijk probleem, ook als systemische grens gezien.
Flessenhalzen worden zichtbaar, waar structurele files op de snelwegen en een tekort aan
parkeerplekken in binnensteden een systemische rem vormen. De suburbanisatie en het inefficiënt
gebruik van auto’s (vaak door slechts één persoon) vormen slechts een deel van de verklaring
hiervoor.
Voorbeeld flessenhalzen (bottlenecks) als systemische rem:
Wegenbouw en reistijd
In een paar decennia tijd zijn we van ‘infrastructuur om economische groei te faciliteren’ naar
‘infrastructuur om files op te lossen’ gegaan. Volgens de BREVER-wet van Hupkes wordt reistijdwinst
echter niet omgezet in economische productieve tijd. Een toename van de gemiddelde snelheid zorgt
er juist voor dat men een baan aanneemt dat verder van huis is, of juist dat men verder van zijn of
haar baan gaat wonen: de afstanden worden groter.
Geïnduceerd verkeer
Meer wegcapaciteit zal echter leiden tot meer verkeer binnen een tijdsbestek van slecht een paar
1
, jaar. Dit wordt geïnduceerd verkeer genoemd: het wordt uitgelokt door de infrastructuur zelf.
Verbreding van de weg heeft uiteindelijk veel negatieve gevolgen:
1. De file verdwijnt dus in de meeste gevallen niet
2. Stadsvlucht en suburbanisatie
3. De afstand tussen wonen en werken wordt groter
4. Meer auto- en olieafhankelijkheid
5. Toenemende broeikasgassen en slechtere luchtkwaliteit
Geïnduceerd verkeer lijkt wel een blinde vlek voor beleidsmakers. Het wordt genegeerd en niet
gesimuleerd of meegenomen in de berekeningen. Het is echter ook een politieke kwestie, omdat het
verkeer pas op middellange termijn zal toenemen, terwijl het effect op de file direct merkbaar is.
Zonder geïnduceerd verkeer in rekening te brengen is het niet mogelijk om correct in te schatten of
de economische voordelen van bijvoorbeeld een snelwegverbreding op korte termijn opwegen tegen
de nadelen op lange termijn.
Van der Hoorn, T. & Van Wee, B. (2014). Verkeers- en
vervoersmodellen en toepassingen. In: B. van Wee. &
J.A. Annema (red.), Verkeer en vervoer in hoofdlijnen
(derde druk.) Bussum: Countinho.
Een model is een middel om globaal de effecten van ontwikkelingen en maatregelen in te schatten.
Een verkeers- en vervoermodel beschrijft menselijk gedrag op basis van een theorie, die het verband
tussen endogene en exogene variabelen uitlegt.
Endogene variabelen: grootte wordt in het model berekend, van binnen komende variabelen, te
verklaren variabelen
Exogene variabelen: grootte wordt extern bepaalt, onafhankelijke variabelen, verklarende variabelen
In wiskundige formules bevatten coëfficiënten die aangeven hoe de exogene variabele de endogene
beïnvloedt (bv. hoe de groeiende economie het autogebruik beïnvloedt). Het bepalen van deze
coëfficiënten staat bekend als calibratie. Als hierbij wiskundige statistiek wordt gebruikt spreken we
hier van statistische schatting.
Validatie is het evalueren of het model de werkelijkheid ‘juist’ beschrijft.
Typen modellen
- Beschrijvend vs. verklarend: relaties tussen variabelen zonder vs. met causaliteit (oorzaak en
gevolg)
- Ruimtelijk vs. niet-ruimtelijk: herkomsten en bestemmingen expliciet gemodelleerd vs. niet
- Geaggregeerd vs. gedesaggregeerd: opgetelde data (hele bevolking) vs. uitgesplitste
modellen (individuele variatie)
- Statisch vs. dynamisch: momentopname vs. korte en lange-termijn verschillen
- Gebaseerd op revealed preference vs. gebaseerd op stated preference: gebaseerd op gedane
keuzes vs. keuzes uit hypothetische keuzesituaties
- Berekening van verplaatsingen vs. berekening van activiteiten: letterlijke
afstandsoverbrugging vs. beschrijving van gedrag
2
Literatuur
Boussauw, K. (2014). Bredere wegen, bredere files?
Agora, 30(2), 8-11.
Congestie is een van de grootste maatschappelijke problemen vandaag de dag. Beleidsvisies met
betrekking tot mobiliteit surfen altijd mee op maatschappelijke tendensen. Zo kunnen die
beleidsvisies elk decennium verschillend zijn. In de meest recente beleidsvisies staat dat de overheid
eerst en vooral de vraag van de markt wil faciliteren, maar daarbij wel een sociaal en ecologisch
corrigerende rol wil opnemen.
Meer auto’s, meer mobiliteit, meer ruimtelijke spreiding
Door de groeiende welvaart is ook het aantal auto’s gegroeid in Nederland en België. Toch was de
groei van het aantal auto’s vorige decennia groter. Naast de minder hard groeiende welvaart komt
dit ook door de structurele beperkingen wat betreft de wegcapaciteit en beschikbare ruimte. We
hebben zelfs al de ‘peak car’ bereikt, de bereikte piek van de afgelegde afstand van motorvoertuigen
per hoofd van de bevolking wat nu langzaam zal gaan dalen. Algemeen wagenbezit heeft mede
gezorgd voor de ruimtelijke spreiding van woningen, werkplekken en voorzieningen, wat ook weer
de verkeersvraag aanwakkert.
Congestie: maatschappelijk probleem of systemische grens?
Congestie wordt, in plaats van als een maatschappelijk probleem, ook als systemische grens gezien.
Flessenhalzen worden zichtbaar, waar structurele files op de snelwegen en een tekort aan
parkeerplekken in binnensteden een systemische rem vormen. De suburbanisatie en het inefficiënt
gebruik van auto’s (vaak door slechts één persoon) vormen slechts een deel van de verklaring
hiervoor.
Voorbeeld flessenhalzen (bottlenecks) als systemische rem:
Wegenbouw en reistijd
In een paar decennia tijd zijn we van ‘infrastructuur om economische groei te faciliteren’ naar
‘infrastructuur om files op te lossen’ gegaan. Volgens de BREVER-wet van Hupkes wordt reistijdwinst
echter niet omgezet in economische productieve tijd. Een toename van de gemiddelde snelheid zorgt
er juist voor dat men een baan aanneemt dat verder van huis is, of juist dat men verder van zijn of
haar baan gaat wonen: de afstanden worden groter.
Geïnduceerd verkeer
Meer wegcapaciteit zal echter leiden tot meer verkeer binnen een tijdsbestek van slecht een paar
1
, jaar. Dit wordt geïnduceerd verkeer genoemd: het wordt uitgelokt door de infrastructuur zelf.
Verbreding van de weg heeft uiteindelijk veel negatieve gevolgen:
1. De file verdwijnt dus in de meeste gevallen niet
2. Stadsvlucht en suburbanisatie
3. De afstand tussen wonen en werken wordt groter
4. Meer auto- en olieafhankelijkheid
5. Toenemende broeikasgassen en slechtere luchtkwaliteit
Geïnduceerd verkeer lijkt wel een blinde vlek voor beleidsmakers. Het wordt genegeerd en niet
gesimuleerd of meegenomen in de berekeningen. Het is echter ook een politieke kwestie, omdat het
verkeer pas op middellange termijn zal toenemen, terwijl het effect op de file direct merkbaar is.
Zonder geïnduceerd verkeer in rekening te brengen is het niet mogelijk om correct in te schatten of
de economische voordelen van bijvoorbeeld een snelwegverbreding op korte termijn opwegen tegen
de nadelen op lange termijn.
Van der Hoorn, T. & Van Wee, B. (2014). Verkeers- en
vervoersmodellen en toepassingen. In: B. van Wee. &
J.A. Annema (red.), Verkeer en vervoer in hoofdlijnen
(derde druk.) Bussum: Countinho.
Een model is een middel om globaal de effecten van ontwikkelingen en maatregelen in te schatten.
Een verkeers- en vervoermodel beschrijft menselijk gedrag op basis van een theorie, die het verband
tussen endogene en exogene variabelen uitlegt.
Endogene variabelen: grootte wordt in het model berekend, van binnen komende variabelen, te
verklaren variabelen
Exogene variabelen: grootte wordt extern bepaalt, onafhankelijke variabelen, verklarende variabelen
In wiskundige formules bevatten coëfficiënten die aangeven hoe de exogene variabele de endogene
beïnvloedt (bv. hoe de groeiende economie het autogebruik beïnvloedt). Het bepalen van deze
coëfficiënten staat bekend als calibratie. Als hierbij wiskundige statistiek wordt gebruikt spreken we
hier van statistische schatting.
Validatie is het evalueren of het model de werkelijkheid ‘juist’ beschrijft.
Typen modellen
- Beschrijvend vs. verklarend: relaties tussen variabelen zonder vs. met causaliteit (oorzaak en
gevolg)
- Ruimtelijk vs. niet-ruimtelijk: herkomsten en bestemmingen expliciet gemodelleerd vs. niet
- Geaggregeerd vs. gedesaggregeerd: opgetelde data (hele bevolking) vs. uitgesplitste
modellen (individuele variatie)
- Statisch vs. dynamisch: momentopname vs. korte en lange-termijn verschillen
- Gebaseerd op revealed preference vs. gebaseerd op stated preference: gebaseerd op gedane
keuzes vs. keuzes uit hypothetische keuzesituaties
- Berekening van verplaatsingen vs. berekening van activiteiten: letterlijke
afstandsoverbrugging vs. beschrijving van gedrag
2
