H1 De wereld: een mozaïek van regio’s
1.1 De wereld indelen
Globalisering en global village
De moderne informatie- en communicatietechnologie (ICT) maakte (a) snelle en (b) wereldwijde
sociale netwerken mogelijk global village.
Toename van de politieke, culturele en economische banden en de groei van sociale netwerken
zorgen voor versterking van globalisering.
Global village: Gebied dat steeds meer met andere gebieden overal ter wereld te maken heeft via
allerlei sociale netwerken.
Globalisering: Het doorgaande proces van politieke, sociale en culturele samenhang tussen
bedrijven, gebieden of landen over de hele wereld, waardoor landgrenzen vervagen. Heet ook
mondialisering.
De wereld indelen
De globaliseringsindex geeft aan hoe sterk gebieden vervlochten zijn met andere delen van de
wereld. Verschillen hebben te maken met historische ontwikkelingen en met (vroegere) culturele,
politieke, economische en demografische kenmerken van gebieden.
Cultuurgebieden
Cultuurgebieden zijn (macro-)regio’s met gemeenschappelijke cultuurkenmerken (zoals taal, religie,
gewoonten, kunst, technologie of waarden en normen).
De bevolking ontwikkelde eigen identiteit. Toch soms grote verschillen. Bij taalverschillen soms
lingua franca.
De godsdienst bepaalt vaak normen en waarden van
samenleving.
Migratie en globalisering laat de grenzen van
cultuurgebieden vervagen.
Op mondiale schaal zijn er vier brede overgangszones:
o grensgebied tussen Noord-Amerika en Latijns-
Amerika
o tussen Noord-Afrika en Sub-Sahara-Afrika
o een zone tussen Europa en de voormalige Sovjet-Unie
o een zone tussen Rusland, Oost-Azië en Zuid-Azië.
Cultuurgebieden: (Macro)regio met gemeenschappelijke cultuurkenmerken.
Identiteit: Een unieke combinatie van culturele kenmerken.
Lingua franca: Een derde taal die nodig is wanneer verschillende culturele groepen niet direct in hun
eigen taal met elkaar kunnen communiceren.
Politiek mozaïek
Politieke kenmerken, zoals de machtsverdeling, verschillen sterk.
Met een democratie-index meet je het democratisch gehalte.
, Democratisch gehalte: Mate waarin de politieke,
economische en sociale macht verdeeld is over de bevolking
van een land.
Mensenrechten: De rechten waarop ieder mens aanspraak
kan maken, ongeacht herkomst, nationaliteit, overtuiging,
geslacht, wettelijke status of andere kenmerken.
Rijke en arme regio’s
De welvaart tussen en binnen cultuurgebieden verschilt
sterk. Het bbp (brp)/inw kun je gebruiken om dat te meten.
De betrouwbaarheid van de cijfers over bbp (brp) hangt Democratisch gehalte
samen met de volgende vragen:
Wat heeft men meegerekend? (denk aan: zelfvoorziening).
Is gelet op de koopkracht? (denk aan prijzen goederen/diensten)
Is er binnen een land sprake van grote of kleine regionale en/of sociale ongelijkheid?
Bruto binnenlands product per inwoner (bbp/inw): De totale geldwaarde van alle in een land
geproduceerde goederen en diensten (per jaar) per hoofd van de bevolking.
Bruto regionaal product per inwoner (brp/inw): De totale geldwaarde van alle in een regio
geproduceerde goederen en diensten (per jaar) per hoofd van de bevolking
Koopkracht: Hoeveelheid goederen en diensten die een bevolking kan kopen voor een bepaalde
hoeveelheid geld.
Regionale ongelijkheid: Verschillen in het ontwikkelingspeil tussen gebieden, die als onrechtvaardig
ervaren worden.
Sociale ongelijkheid: Sociale verschillen tussen bevolkingsgroepen, die als onrechtvaardig ervaren
worden.
Beroepsbevolking
Verband tussen economische ontwikkelingspeil en samenstelling van de beroepsbevolking.
Het aandeel dat in de landbouw werkt, is een goede indicator voor het economische
ontwikkelingspeil.
Hoe armer een land, hoe groter de informele sector
Beroepsbevolking: Alle personen tussen de 15 en 65 jaar die betaald werk hebben of zoeken.
Dicht- en dunbevolkte regio’s
De bevolkingsspreiding in de wereld is ongelijkmatig.
Vergelijk de hoge bevolkingsdichtheid van vruchtbare rivierdalen en delta’s met die in extreem
koude, droge of hooggelegen regio’s.
De verstedelijkingsgraad (urbanisatiegraad) ligt wereldwijd boven de 50%. Welvarende regio’s
zijn sterk verstedelijkt.
De totale stedelijke bevolking is in rijke regio’s kleiner dan in arme landen. Verstedelijkingstempo
in arme macroregio’s is hoog.
Bevolkingsspreiding: Verdeling van de woonplaatsen van de inwoners over een gebied.
Bevolkingsdichtheid: Het (gemiddelde) aantal inwoners per km2 in een regio.
Verstedelijkingsgraad: Aandeel van de stedelijke bevolking in de totale bevolking. Heet ook
urbanisatiegraad.
1.1 De wereld indelen
Globalisering en global village
De moderne informatie- en communicatietechnologie (ICT) maakte (a) snelle en (b) wereldwijde
sociale netwerken mogelijk global village.
Toename van de politieke, culturele en economische banden en de groei van sociale netwerken
zorgen voor versterking van globalisering.
Global village: Gebied dat steeds meer met andere gebieden overal ter wereld te maken heeft via
allerlei sociale netwerken.
Globalisering: Het doorgaande proces van politieke, sociale en culturele samenhang tussen
bedrijven, gebieden of landen over de hele wereld, waardoor landgrenzen vervagen. Heet ook
mondialisering.
De wereld indelen
De globaliseringsindex geeft aan hoe sterk gebieden vervlochten zijn met andere delen van de
wereld. Verschillen hebben te maken met historische ontwikkelingen en met (vroegere) culturele,
politieke, economische en demografische kenmerken van gebieden.
Cultuurgebieden
Cultuurgebieden zijn (macro-)regio’s met gemeenschappelijke cultuurkenmerken (zoals taal, religie,
gewoonten, kunst, technologie of waarden en normen).
De bevolking ontwikkelde eigen identiteit. Toch soms grote verschillen. Bij taalverschillen soms
lingua franca.
De godsdienst bepaalt vaak normen en waarden van
samenleving.
Migratie en globalisering laat de grenzen van
cultuurgebieden vervagen.
Op mondiale schaal zijn er vier brede overgangszones:
o grensgebied tussen Noord-Amerika en Latijns-
Amerika
o tussen Noord-Afrika en Sub-Sahara-Afrika
o een zone tussen Europa en de voormalige Sovjet-Unie
o een zone tussen Rusland, Oost-Azië en Zuid-Azië.
Cultuurgebieden: (Macro)regio met gemeenschappelijke cultuurkenmerken.
Identiteit: Een unieke combinatie van culturele kenmerken.
Lingua franca: Een derde taal die nodig is wanneer verschillende culturele groepen niet direct in hun
eigen taal met elkaar kunnen communiceren.
Politiek mozaïek
Politieke kenmerken, zoals de machtsverdeling, verschillen sterk.
Met een democratie-index meet je het democratisch gehalte.
, Democratisch gehalte: Mate waarin de politieke,
economische en sociale macht verdeeld is over de bevolking
van een land.
Mensenrechten: De rechten waarop ieder mens aanspraak
kan maken, ongeacht herkomst, nationaliteit, overtuiging,
geslacht, wettelijke status of andere kenmerken.
Rijke en arme regio’s
De welvaart tussen en binnen cultuurgebieden verschilt
sterk. Het bbp (brp)/inw kun je gebruiken om dat te meten.
De betrouwbaarheid van de cijfers over bbp (brp) hangt Democratisch gehalte
samen met de volgende vragen:
Wat heeft men meegerekend? (denk aan: zelfvoorziening).
Is gelet op de koopkracht? (denk aan prijzen goederen/diensten)
Is er binnen een land sprake van grote of kleine regionale en/of sociale ongelijkheid?
Bruto binnenlands product per inwoner (bbp/inw): De totale geldwaarde van alle in een land
geproduceerde goederen en diensten (per jaar) per hoofd van de bevolking.
Bruto regionaal product per inwoner (brp/inw): De totale geldwaarde van alle in een regio
geproduceerde goederen en diensten (per jaar) per hoofd van de bevolking
Koopkracht: Hoeveelheid goederen en diensten die een bevolking kan kopen voor een bepaalde
hoeveelheid geld.
Regionale ongelijkheid: Verschillen in het ontwikkelingspeil tussen gebieden, die als onrechtvaardig
ervaren worden.
Sociale ongelijkheid: Sociale verschillen tussen bevolkingsgroepen, die als onrechtvaardig ervaren
worden.
Beroepsbevolking
Verband tussen economische ontwikkelingspeil en samenstelling van de beroepsbevolking.
Het aandeel dat in de landbouw werkt, is een goede indicator voor het economische
ontwikkelingspeil.
Hoe armer een land, hoe groter de informele sector
Beroepsbevolking: Alle personen tussen de 15 en 65 jaar die betaald werk hebben of zoeken.
Dicht- en dunbevolkte regio’s
De bevolkingsspreiding in de wereld is ongelijkmatig.
Vergelijk de hoge bevolkingsdichtheid van vruchtbare rivierdalen en delta’s met die in extreem
koude, droge of hooggelegen regio’s.
De verstedelijkingsgraad (urbanisatiegraad) ligt wereldwijd boven de 50%. Welvarende regio’s
zijn sterk verstedelijkt.
De totale stedelijke bevolking is in rijke regio’s kleiner dan in arme landen. Verstedelijkingstempo
in arme macroregio’s is hoog.
Bevolkingsspreiding: Verdeling van de woonplaatsen van de inwoners over een gebied.
Bevolkingsdichtheid: Het (gemiddelde) aantal inwoners per km2 in een regio.
Verstedelijkingsgraad: Aandeel van de stedelijke bevolking in de totale bevolking. Heet ook
urbanisatiegraad.
