Week 5: Culpa (8 t/m 12 maart)
Hoorcollege 5 Culpa
Culpa als schuldvorm
• Modderman “de onvoorzichtigheid, de nalatigheid, het gebrek aan voorzorg”
• bewuste en onbewuste schuld
• roekeloosheid, sinds 2006
Culpa in de wet
• geen wettelijke definitie
• twee soorten culpoze delicten
• culpoze gevolgdelicten (bijvoorbeeld dood door schuld, art. 307 Sr)
• culpa betrekking op bijkomende omstandigheid; betrekking op weten
(redelijkerwijs moeten vermoeden dat….)
• steeds een doleuze ‘tegenhanger’
• verschil in strafmaat
• dood door schuld tegenover doodslag
,• afwezigheid van het aanvaarden maakt de scheidslijn tussen voorwaardelijk opzet
(bewust aanvaarden van aanmerkelijke kans) en bewuste schuld (verwijtbaar,
aanmerkelijk onvoorzichtig)
• tenlastelegging van een culpoos delict ziet er heel anders uit dan de
tenlastelegging van een doleus delict; andere voorwaarden om aan te voldoen
Delictsomschrijving culpoze delicten
• geen gedraging in delictsomschrijving
• legaliteit/generale preventie
• vaak wel (geschreven of ongeschreven) zorgplichten die het gedrag in concreto
normeren —> “functiedelicten”
Tenlastelegging
• tenlastelegging moet culpa concretiseren
• bewuste/onbewuste schuld komt meestal niet tot uitdrukking in tenlastelegging
• de mate van schuld wel
Inhoud culpa
“verwijtbare, aanmerkelijke onvoorzichtigheid”
1) Aanmerkelijke onvoorzichtigheid (norm geschonden)
• wederrechtelijkheid ligt in aanmerkelijke onvoorzichtigheid besloten
• over de gedraging
• moet een zekere zwaarte/ernst hebben
• handelen moet afwijken van dat wat we van de gemiddelde mens verwachten
2) Verwijtbaarheid (vermijdbaarheid)
, • verwijtbaarheid ligt in verwijtbaarheid/vermijdbaarheid besloten
3) Causaliteit <— bij gevolgdelicten (dood door schuld; dood moet gevolg zijn van
handeling van verdachten)
1. Aanmerkelijke Onvoorzichtigheid
= objectieve zijde van de culpa
onvoorzichtigheid
• schending zorgplicht (zweminstructeurs) of voorzichtigheidsnorm (verkeer)
• geschreven of ongeschreven normen
• wettelijke normen
• protocollen, richtlijnen, circulaires
• ongeschreven normen
• wederrechtelijkheid
aanmerkelijke onvoorzichtigheid
• culpa lata vs culpa levis
• is aanmerkelijk onvoorzichtig gehandeld?
• voorzienbaarheid (weet je dat deze gedraging dit gevolg kan hebben?)
• garantenstellung (bijzondere kennis, ervaring, opleiding waardoor hogere eisen
aan iemands handelen)
• geoorloofd risico
2. Verwijtbaarheid
= subjectieve zijde van de culpa
• geen aparte uitwerking waarom iemand zijn gedraging verwijtbaar is
(verwijtbaarheid is het uitgangspunt)
• verwijtbaarheid kan wel worden aangetast (schulduitsluitingsgrond/
rechtvaardigingsgrond —> 1e hoofdvraag art. 350 sv —> vrijspraak)
Arrest Blackout
- hoeveel normschendingen vereist?
- rol ernst van het gevolg?
- HR = ‘het geheel van gedragingen van de verdachte, de aard en ernst daarvan en
de overige omstandigheden van het geval’
- niet zozeer de hoeveelheid normschendingen maar de ernst daarvan en de
overige omstandigheden van het gevolg; bebouwde kom,
weersomstandigheden
- niet de ernst van het gevolg; een kleine overtreding kan al grote gevolgen
hebben
- verweer dat zich moeilijk laat verenigen met verwijtbaarheid; toestand van
onmacht; black-out (afwezigheid van alle schuld)
stappenplan vaststelling culpa
• welke norm(en) gold(en) voor het gedrag van verdachte en is deze overtreden?
• (was er een causaal verband <— bij gevolgdelicten)
Hoorcollege 5 Culpa
Culpa als schuldvorm
• Modderman “de onvoorzichtigheid, de nalatigheid, het gebrek aan voorzorg”
• bewuste en onbewuste schuld
• roekeloosheid, sinds 2006
Culpa in de wet
• geen wettelijke definitie
• twee soorten culpoze delicten
• culpoze gevolgdelicten (bijvoorbeeld dood door schuld, art. 307 Sr)
• culpa betrekking op bijkomende omstandigheid; betrekking op weten
(redelijkerwijs moeten vermoeden dat….)
• steeds een doleuze ‘tegenhanger’
• verschil in strafmaat
• dood door schuld tegenover doodslag
,• afwezigheid van het aanvaarden maakt de scheidslijn tussen voorwaardelijk opzet
(bewust aanvaarden van aanmerkelijke kans) en bewuste schuld (verwijtbaar,
aanmerkelijk onvoorzichtig)
• tenlastelegging van een culpoos delict ziet er heel anders uit dan de
tenlastelegging van een doleus delict; andere voorwaarden om aan te voldoen
Delictsomschrijving culpoze delicten
• geen gedraging in delictsomschrijving
• legaliteit/generale preventie
• vaak wel (geschreven of ongeschreven) zorgplichten die het gedrag in concreto
normeren —> “functiedelicten”
Tenlastelegging
• tenlastelegging moet culpa concretiseren
• bewuste/onbewuste schuld komt meestal niet tot uitdrukking in tenlastelegging
• de mate van schuld wel
Inhoud culpa
“verwijtbare, aanmerkelijke onvoorzichtigheid”
1) Aanmerkelijke onvoorzichtigheid (norm geschonden)
• wederrechtelijkheid ligt in aanmerkelijke onvoorzichtigheid besloten
• over de gedraging
• moet een zekere zwaarte/ernst hebben
• handelen moet afwijken van dat wat we van de gemiddelde mens verwachten
2) Verwijtbaarheid (vermijdbaarheid)
, • verwijtbaarheid ligt in verwijtbaarheid/vermijdbaarheid besloten
3) Causaliteit <— bij gevolgdelicten (dood door schuld; dood moet gevolg zijn van
handeling van verdachten)
1. Aanmerkelijke Onvoorzichtigheid
= objectieve zijde van de culpa
onvoorzichtigheid
• schending zorgplicht (zweminstructeurs) of voorzichtigheidsnorm (verkeer)
• geschreven of ongeschreven normen
• wettelijke normen
• protocollen, richtlijnen, circulaires
• ongeschreven normen
• wederrechtelijkheid
aanmerkelijke onvoorzichtigheid
• culpa lata vs culpa levis
• is aanmerkelijk onvoorzichtig gehandeld?
• voorzienbaarheid (weet je dat deze gedraging dit gevolg kan hebben?)
• garantenstellung (bijzondere kennis, ervaring, opleiding waardoor hogere eisen
aan iemands handelen)
• geoorloofd risico
2. Verwijtbaarheid
= subjectieve zijde van de culpa
• geen aparte uitwerking waarom iemand zijn gedraging verwijtbaar is
(verwijtbaarheid is het uitgangspunt)
• verwijtbaarheid kan wel worden aangetast (schulduitsluitingsgrond/
rechtvaardigingsgrond —> 1e hoofdvraag art. 350 sv —> vrijspraak)
Arrest Blackout
- hoeveel normschendingen vereist?
- rol ernst van het gevolg?
- HR = ‘het geheel van gedragingen van de verdachte, de aard en ernst daarvan en
de overige omstandigheden van het geval’
- niet zozeer de hoeveelheid normschendingen maar de ernst daarvan en de
overige omstandigheden van het gevolg; bebouwde kom,
weersomstandigheden
- niet de ernst van het gevolg; een kleine overtreding kan al grote gevolgen
hebben
- verweer dat zich moeilijk laat verenigen met verwijtbaarheid; toestand van
onmacht; black-out (afwezigheid van alle schuld)
stappenplan vaststelling culpa
• welke norm(en) gold(en) voor het gedrag van verdachte en is deze overtreden?
• (was er een causaal verband <— bij gevolgdelicten)
