Athena Tentamentraining
Strafuitsluitingsgronden
Rechtvaardigingsgronden
o Zien op de wederrechtelijkheid
o Zien op de daad
Schulduitsluitingsgronden
o Zien op de schuld (verwijtbaarheid)
o Zien op specifieke dader in specifiek geval
o Het feit is wel strafbaar, maar je kan het niet aanrekenen.
Verschil tussen een rechtvaardigingsgrond en een schulduitsluitingsgrond:
o Een rechtvaardigingsgrond heft de strafbaarheid van het
tenlastegelegde feit op, terwijl een schulduitsluitingsgrond de
strafbaarheid van de verdachte opheft.
Rechtvaardigingsgronden
Overmacht-noodtoestand (art. 40 Sr)
o Iemand bevindt zich in een situatie waarin een afweging gemaakt moet
worden tussen conflicterende belangen of plichten. In deze situatie kan
het voorkomen dat een persoon een wet mag overtreden omdat in
redelijkheid niet van hem/haar gevraagd kon worden anders te
handelen.
Bijv. een ladder stellen om iemand uit een brandend huis te
redden.
o Gedrongen je had niets anders kunnen doen. Je maakt een
afweging tussen 2 belangen, welke weegt zwaarder?
o HR Opticien
In deze zaak overtrad een opticien de plaatselijke
Winkelsluitingstijdenverordening omdat hij een slechtziende man
hielp die na sluitingstijd kwam voor een bril.
De HR oordeelt hier dat er sprake was van overmacht (art.40
Sr), omdat de opticien een maatschappelijke verplichting had om
de slechtziende man te helpen.
Noodweer (art. 41 lid 1 Sr)
o Stappenplan
Is er sprake van een ogenblikkelijke (dreigende)
wederrechtelijke aanranding?
Tegen eigen of iemand anders’ lijf, eerbaarheid of goed
Subsidiariteit: Was er geen ander of lichter middel beschikbaar?
Het is noodzakelijk om jezelf/iemand anders te verweren
(weglopen indien mogelijk)
Proportionaliteit: was deze verdediging in verhouding/evenredig
tot de aanranding? (geboden)
o Houd na het stappenplan altijd nog rekening met:
Geen ‘culpa in causa’: je mag de situatie niet over jezelf hebben
afgeroepen, eigen schuld.
Garantstellung: er rust een grotere verantwoordelijkheid op een
persoon met een bijzondere kwaliteit. Van bepaalde mensen
mag je meer verwachten, bijv. omdat ze getraind zijn
1
, (politie/brandweer/geoefend schutter) geen beroep op
noodweer
o Ja? Beroep op noodweer slaagt Verdachte wordt vrijgesproken
(als wederrechtelijkheid bestanddeel is)
o HR Overzichtsarrest Noodweer
Wettelijk voorschrift (art. 42 Sr)
o Bescherming bij uitvoering wettelijke plicht
o Vaak van toepassing als twee wettelijke plichten met elkaar botsen
o Proportionaliteit en subsidiariteit
o Bijv. deurwaarder ontruimt huis
o Gebod en verbod toetsen.
Bevoegd gegeven ambtelijk bevel (art. 43 lid 1 Sr)
o Bescherming bij wetsovertreding door overheid gegeven bevel.
o Gezagsrelatie vereist (hoeft geen directe gezagsrelatie te zijn)
o Altijd eigen verantwoordelijkheid!
o Bijv. OvJ telecom
Ontbreken van de materiële wederrechtelijkheid (ongeschreven)
o Door het plegen van het strafbare feit wordt het doel van de bepaling
juist gediend
o Alleen in zeer uitzonderlijke gevallen gehonoreerd!
o HR Veearts
Tijdens een epidemie van mond-en-klauwzeer bracht een
veearts opzettelijk 7 gezonde koeien in contact met zieke koeien
die in een stal stonden. Dit was een strafbaar feit in de Veewet.
Op de rechtszitting heeft de veearts uitgelegd, dat hij dit deed
om de koeien een lichte graad van besmetting te laten oplopen,
zodat zij antistoffen zouden ontwikkelen, om daarmee hetzelfde
effect te verkrijgen als vaccinatie.
Hij deed daarmee een beroep op een ongeschreven
rechtvaardigingsgrond: het ontbreken van de materiële
wederrechtelijkheid.
De HR heeft de mogelijkheid tot dit verweer tweemaal bevestigd.
HR oordeelde dat in ons strafrecht het ontbreken van de
materiële wederrechtelijkheid een strafuitsluitingsgrond is.
Schulduitsluitingsgronden
Noodweerexces (art. 41 lid 2 Sr)
o Er is een noodweersituatie (geweest)
Criteria noodweer toetsen deze faalt door proportionaliteit.
Mag, mits voldaan aan dubbele causaliteit.
o Dubbele causaliteit vereist:
Hevige gemoedstoestand veroorzaakt door aanranding
Overschrijden grenzen veroorzaakt door hevige
gemoedstoestand.
o 2 vormen:
Intensief noodweerexces: Je gebruikt een te zwaar middel.
Extensief noodweerexces: Je gaat te lang door.
o HR Overzichtsarrest noodweerexces
2
Strafuitsluitingsgronden
Rechtvaardigingsgronden
o Zien op de wederrechtelijkheid
o Zien op de daad
Schulduitsluitingsgronden
o Zien op de schuld (verwijtbaarheid)
o Zien op specifieke dader in specifiek geval
o Het feit is wel strafbaar, maar je kan het niet aanrekenen.
Verschil tussen een rechtvaardigingsgrond en een schulduitsluitingsgrond:
o Een rechtvaardigingsgrond heft de strafbaarheid van het
tenlastegelegde feit op, terwijl een schulduitsluitingsgrond de
strafbaarheid van de verdachte opheft.
Rechtvaardigingsgronden
Overmacht-noodtoestand (art. 40 Sr)
o Iemand bevindt zich in een situatie waarin een afweging gemaakt moet
worden tussen conflicterende belangen of plichten. In deze situatie kan
het voorkomen dat een persoon een wet mag overtreden omdat in
redelijkheid niet van hem/haar gevraagd kon worden anders te
handelen.
Bijv. een ladder stellen om iemand uit een brandend huis te
redden.
o Gedrongen je had niets anders kunnen doen. Je maakt een
afweging tussen 2 belangen, welke weegt zwaarder?
o HR Opticien
In deze zaak overtrad een opticien de plaatselijke
Winkelsluitingstijdenverordening omdat hij een slechtziende man
hielp die na sluitingstijd kwam voor een bril.
De HR oordeelt hier dat er sprake was van overmacht (art.40
Sr), omdat de opticien een maatschappelijke verplichting had om
de slechtziende man te helpen.
Noodweer (art. 41 lid 1 Sr)
o Stappenplan
Is er sprake van een ogenblikkelijke (dreigende)
wederrechtelijke aanranding?
Tegen eigen of iemand anders’ lijf, eerbaarheid of goed
Subsidiariteit: Was er geen ander of lichter middel beschikbaar?
Het is noodzakelijk om jezelf/iemand anders te verweren
(weglopen indien mogelijk)
Proportionaliteit: was deze verdediging in verhouding/evenredig
tot de aanranding? (geboden)
o Houd na het stappenplan altijd nog rekening met:
Geen ‘culpa in causa’: je mag de situatie niet over jezelf hebben
afgeroepen, eigen schuld.
Garantstellung: er rust een grotere verantwoordelijkheid op een
persoon met een bijzondere kwaliteit. Van bepaalde mensen
mag je meer verwachten, bijv. omdat ze getraind zijn
1
, (politie/brandweer/geoefend schutter) geen beroep op
noodweer
o Ja? Beroep op noodweer slaagt Verdachte wordt vrijgesproken
(als wederrechtelijkheid bestanddeel is)
o HR Overzichtsarrest Noodweer
Wettelijk voorschrift (art. 42 Sr)
o Bescherming bij uitvoering wettelijke plicht
o Vaak van toepassing als twee wettelijke plichten met elkaar botsen
o Proportionaliteit en subsidiariteit
o Bijv. deurwaarder ontruimt huis
o Gebod en verbod toetsen.
Bevoegd gegeven ambtelijk bevel (art. 43 lid 1 Sr)
o Bescherming bij wetsovertreding door overheid gegeven bevel.
o Gezagsrelatie vereist (hoeft geen directe gezagsrelatie te zijn)
o Altijd eigen verantwoordelijkheid!
o Bijv. OvJ telecom
Ontbreken van de materiële wederrechtelijkheid (ongeschreven)
o Door het plegen van het strafbare feit wordt het doel van de bepaling
juist gediend
o Alleen in zeer uitzonderlijke gevallen gehonoreerd!
o HR Veearts
Tijdens een epidemie van mond-en-klauwzeer bracht een
veearts opzettelijk 7 gezonde koeien in contact met zieke koeien
die in een stal stonden. Dit was een strafbaar feit in de Veewet.
Op de rechtszitting heeft de veearts uitgelegd, dat hij dit deed
om de koeien een lichte graad van besmetting te laten oplopen,
zodat zij antistoffen zouden ontwikkelen, om daarmee hetzelfde
effect te verkrijgen als vaccinatie.
Hij deed daarmee een beroep op een ongeschreven
rechtvaardigingsgrond: het ontbreken van de materiële
wederrechtelijkheid.
De HR heeft de mogelijkheid tot dit verweer tweemaal bevestigd.
HR oordeelde dat in ons strafrecht het ontbreken van de
materiële wederrechtelijkheid een strafuitsluitingsgrond is.
Schulduitsluitingsgronden
Noodweerexces (art. 41 lid 2 Sr)
o Er is een noodweersituatie (geweest)
Criteria noodweer toetsen deze faalt door proportionaliteit.
Mag, mits voldaan aan dubbele causaliteit.
o Dubbele causaliteit vereist:
Hevige gemoedstoestand veroorzaakt door aanranding
Overschrijden grenzen veroorzaakt door hevige
gemoedstoestand.
o 2 vormen:
Intensief noodweerexces: Je gebruikt een te zwaar middel.
Extensief noodweerexces: Je gaat te lang door.
o HR Overzichtsarrest noodweerexces
2
