Methoden van onderzoek
Communicatiewetenschap en Sociologie 2020-2021
Samenvatting van het boek Onderzoeksmethoden
Literatuur:
Scheepers, P., Tobi, H. & Boeije, H. (2016). Introduction to sociology. 9 e druk.
,Table of Contents
1. Sociaal wetenschappelijk onderzoek en wetenschappelijke integriteit.............................................6
1.1 Inleiding en leerdoelen................................................................................................................6
1.2 Sociaalwetenschappelijk onderzoek............................................................................................6
1.3 Wetenschappelijke is communicatie over onderzoek..................................................................7
1.4 Onderzoek in de media................................................................................................................8
1.5 De onderzoeker als professional: wetenschappelijke integriteit.................................................8
1.6 Wetenschappelijke integriteit en onderzoeksontwerpen............................................................9
2 Het onderzoeksplan..........................................................................................................................10
2.1 Inleiding en leerdoelen..............................................................................................................10
2.2 De tien onderdelen van een onderzoeksplan............................................................................10
2.2.1 Probleemstelling.................................................................................................................11
2.2.2 Onderzoeksontwerp...........................................................................................................11
2.3 Literatuuronderzoek: voorbereiding op het onderzoeksplan....................................................11
2.4 De probleemstelling...................................................................................................................12
2.4.1 Vraagstelling.......................................................................................................................12
2.4.2 De doelstelling....................................................................................................................13
2.4.3 Het conceptuele model of theoretisch raamwerk..............................................................14
2.5 Onderzoeksontwerp..................................................................................................................14
2.5.1 Opzet...................................................................................................................................14
2.5.2 Het dataverzamelingsplan..................................................................................................15
2.5.3 Het steekproefplan.............................................................................................................15
2.5.4 Wanneer wil je de data verzamelen?..................................................................................15
2.5.5 Waar wil je data verzamelen?.............................................................................................16
2.5.6 Het data-analyse plan.........................................................................................................16
2.5.7 Het rapportageplan.............................................................................................................16
2.5.8 Protocol ten behoeve van controleerbaarheid onderzoek.................................................16
2.6 Ethische en praktische overwegingen........................................................................................17
2.6.1 Ethiek..................................................................................................................................17
2.6.2 Praktische overwegingen....................................................................................................18
2.7 Wijzigingen in onderzoeksplan..................................................................................................18
3 Benaderingen van onderzoek...........................................................................................................18
3.3 Benaderingen van onderzoek....................................................................................................19
3.3.1 De empirisch-analytische benadering.................................................................................19
3.3.2 De empirisch-interpretatieve methode..............................................................................21
, 3.3.3 De overbrugbare animositeit tussen de twee benaderingen..............................................22
3.4 Typen onderzoek...........................................................................................................................22
3.4.1 Wetenschap als systematische theorievorming......................................................................22
3.4.2 Fundamenteel en praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek.........................................23
3.4.3 De empirische cyclus – vooral voor fundamenteel onderzoek............................................24
3.4.4 De regulatieve cyclus – vooral voor praktijkgericht onderzoek...........................................26
3.5 Overzicht en inzicht...................................................................................................................30
4 Theorieën, hypothesen en operationalisaties...................................................................................30
4.1 Inleiding en leerdoelen..............................................................................................................30
4.2 Theorie als een samenhangend stelsel van uitspraken..............................................................31
4.3 Methodologische spelregels......................................................................................................32
4.3.1 Empirische waarnemingen en toetsbaarheid.....................................................................32
4.3.2 Maximale informativiteit....................................................................................................33
4.3.3 Transparantie en controleerbaarheid.................................................................................34
4.4 Wetenschappelijke definities.....................................................................................................34
4.4.1 Definities van kenmerken: wat...........................................................................................35
4.4.2 Definities van onderzoekseenheden: wie...........................................................................35
4.4.3 Definities van tijd en plaats: wanneer en waar...................................................................35
4.5 Operationaliseren......................................................................................................................36
4.5.1 waarneembaar maken van begrippen in de vraagstelling..................................................36
4.5.2 Operationaliseren van kenmerken uit hypothesen.............................................................36
4.5.3 Operationaliseren van eenheden........................................................................................38
4.5.4 Operationaliseren van plaats en tijd...................................................................................38
4.6 Kwaliteit van de operationalisaties: validiteit en betrouwbaarheid...........................................38
4.6.1 Validiteit van gemeten variabelen......................................................................................39
4.6.2 Betrouwbaarheid van gemeten variabelen.........................................................................39
4.6.3 Validiteit en steekproef van onderzoekseenheden.............................................................40
4.6.4 Betrouwbaarheid van de steekproef van onderzoekseenheden........................................40
4.7 Bruikbaarheid............................................................................................................................41
4.8 Terugblik en vooruitblik: van vraagstelling naar theorie, hypothesen, operationalisaties en
weer terug.......................................................................................................................................43
5. Grootschalig veldonderzoek (gvo)...................................................................................................43
5.1 Inleiding en leerdoelen..............................................................................................................43
5.2 Het onderzoeksplan: de probleemstelling, wat en waarom?.....................................................44
5.2.1 Vraagstellingen: wat wil je precies weten?.........................................................................44
5.2.2 Doelstellingen: waarom wil je dit weten?...............................................................................44
5.2.3 Conceptuele modellen........................................................................................................44
5.3 Onderzoeksontwerp: hoe?........................................................................................................45
, 5.3.1 Het dataverzamelingsplan..................................................................................................46
5.3.2 Het steekproefplan.............................................................................................................49
5.3.3 Wanneer wil je data verzamelen?.......................................................................................53
5.3.4 Waar wil je die data verzamelen?.......................................................................................55
5.3.5 Data-analyseplan................................................................................................................55
6. Experiment......................................................................................................................................56
6.1 Inleiding en leerdoelen..............................................................................................................56
6.2 Probleemstelling: wat en waarom?...........................................................................................56
6.2.1 Vraagstelling: wat wil je precies weten?.............................................................................56
6.2.2 Doelstelling: waarom wil je dit weten?...............................................................................56
6.2.3 Theoretisch raamwerk........................................................................................................56
6.3 Onderzoeksontwerp: hoe?........................................................................................................57
6.3.1 Ontwerpkeuzes...................................................................................................................57
6.3.2 Alternatieve verklaringen vermijden...................................................................................58
6.3.3 Toewijzing deelnemers aan condities.................................................................................59
6.3.4 Wat voor data wil je verzamelen?.......................................................................................59
6.3.5 Bij wie wil je data verzamelen?...........................................................................................60
6.3.6 Wanneer wil je data verzamelen?.......................................................................................60
6.3.7 Waar wil je data verzamelen?.............................................................................................60
6.3.8 Hoe wil je data analyseren?................................................................................................60
6.4 Hoe wil je rapporteren?.............................................................................................................60
6.5 Overzicht en vooruitblik.............................................................................................................60
7 Etnografisch veldonderzoek..............................................................................................................61
7.1 Inleiding en leerdoelen..............................................................................................................61
7.2 Probleemstelling: wat en waarom?...........................................................................................61
7.2.1 Vraagstelling: wat wil je precies weten?.............................................................................61
7.2.2 Doelstelling: waarom wil je dit weten?...............................................................................62
7.2.3 Theoretisch raamwerk........................................................................................................62
7.3 Onderzoeksontwerp: hoe?........................................................................................................63
7.3.1 Wat voor data wil je verzamelen?.......................................................................................63
7.3.2 Betrouwbaarheid en validiteit............................................................................................64
7.3.3 Bij wie wil je data verzamelen?...........................................................................................65
7.3.4 Wanneer wil je de data verzamelen?..................................................................................65
7.3.5 Waar wil je data verzamelen?.............................................................................................65
7.3.6 Hoe wil je de data analyseren?...........................................................................................65
7.4 Hoe ga je rapporteren?..............................................................................................................66
7.5 Samenvatting en vooruitblik......................................................................................................66
8. Inhoudsanalyse................................................................................................................................67
Communicatiewetenschap en Sociologie 2020-2021
Samenvatting van het boek Onderzoeksmethoden
Literatuur:
Scheepers, P., Tobi, H. & Boeije, H. (2016). Introduction to sociology. 9 e druk.
,Table of Contents
1. Sociaal wetenschappelijk onderzoek en wetenschappelijke integriteit.............................................6
1.1 Inleiding en leerdoelen................................................................................................................6
1.2 Sociaalwetenschappelijk onderzoek............................................................................................6
1.3 Wetenschappelijke is communicatie over onderzoek..................................................................7
1.4 Onderzoek in de media................................................................................................................8
1.5 De onderzoeker als professional: wetenschappelijke integriteit.................................................8
1.6 Wetenschappelijke integriteit en onderzoeksontwerpen............................................................9
2 Het onderzoeksplan..........................................................................................................................10
2.1 Inleiding en leerdoelen..............................................................................................................10
2.2 De tien onderdelen van een onderzoeksplan............................................................................10
2.2.1 Probleemstelling.................................................................................................................11
2.2.2 Onderzoeksontwerp...........................................................................................................11
2.3 Literatuuronderzoek: voorbereiding op het onderzoeksplan....................................................11
2.4 De probleemstelling...................................................................................................................12
2.4.1 Vraagstelling.......................................................................................................................12
2.4.2 De doelstelling....................................................................................................................13
2.4.3 Het conceptuele model of theoretisch raamwerk..............................................................14
2.5 Onderzoeksontwerp..................................................................................................................14
2.5.1 Opzet...................................................................................................................................14
2.5.2 Het dataverzamelingsplan..................................................................................................15
2.5.3 Het steekproefplan.............................................................................................................15
2.5.4 Wanneer wil je de data verzamelen?..................................................................................15
2.5.5 Waar wil je data verzamelen?.............................................................................................16
2.5.6 Het data-analyse plan.........................................................................................................16
2.5.7 Het rapportageplan.............................................................................................................16
2.5.8 Protocol ten behoeve van controleerbaarheid onderzoek.................................................16
2.6 Ethische en praktische overwegingen........................................................................................17
2.6.1 Ethiek..................................................................................................................................17
2.6.2 Praktische overwegingen....................................................................................................18
2.7 Wijzigingen in onderzoeksplan..................................................................................................18
3 Benaderingen van onderzoek...........................................................................................................18
3.3 Benaderingen van onderzoek....................................................................................................19
3.3.1 De empirisch-analytische benadering.................................................................................19
3.3.2 De empirisch-interpretatieve methode..............................................................................21
, 3.3.3 De overbrugbare animositeit tussen de twee benaderingen..............................................22
3.4 Typen onderzoek...........................................................................................................................22
3.4.1 Wetenschap als systematische theorievorming......................................................................22
3.4.2 Fundamenteel en praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek.........................................23
3.4.3 De empirische cyclus – vooral voor fundamenteel onderzoek............................................24
3.4.4 De regulatieve cyclus – vooral voor praktijkgericht onderzoek...........................................26
3.5 Overzicht en inzicht...................................................................................................................30
4 Theorieën, hypothesen en operationalisaties...................................................................................30
4.1 Inleiding en leerdoelen..............................................................................................................30
4.2 Theorie als een samenhangend stelsel van uitspraken..............................................................31
4.3 Methodologische spelregels......................................................................................................32
4.3.1 Empirische waarnemingen en toetsbaarheid.....................................................................32
4.3.2 Maximale informativiteit....................................................................................................33
4.3.3 Transparantie en controleerbaarheid.................................................................................34
4.4 Wetenschappelijke definities.....................................................................................................34
4.4.1 Definities van kenmerken: wat...........................................................................................35
4.4.2 Definities van onderzoekseenheden: wie...........................................................................35
4.4.3 Definities van tijd en plaats: wanneer en waar...................................................................35
4.5 Operationaliseren......................................................................................................................36
4.5.1 waarneembaar maken van begrippen in de vraagstelling..................................................36
4.5.2 Operationaliseren van kenmerken uit hypothesen.............................................................36
4.5.3 Operationaliseren van eenheden........................................................................................38
4.5.4 Operationaliseren van plaats en tijd...................................................................................38
4.6 Kwaliteit van de operationalisaties: validiteit en betrouwbaarheid...........................................38
4.6.1 Validiteit van gemeten variabelen......................................................................................39
4.6.2 Betrouwbaarheid van gemeten variabelen.........................................................................39
4.6.3 Validiteit en steekproef van onderzoekseenheden.............................................................40
4.6.4 Betrouwbaarheid van de steekproef van onderzoekseenheden........................................40
4.7 Bruikbaarheid............................................................................................................................41
4.8 Terugblik en vooruitblik: van vraagstelling naar theorie, hypothesen, operationalisaties en
weer terug.......................................................................................................................................43
5. Grootschalig veldonderzoek (gvo)...................................................................................................43
5.1 Inleiding en leerdoelen..............................................................................................................43
5.2 Het onderzoeksplan: de probleemstelling, wat en waarom?.....................................................44
5.2.1 Vraagstellingen: wat wil je precies weten?.........................................................................44
5.2.2 Doelstellingen: waarom wil je dit weten?...............................................................................44
5.2.3 Conceptuele modellen........................................................................................................44
5.3 Onderzoeksontwerp: hoe?........................................................................................................45
, 5.3.1 Het dataverzamelingsplan..................................................................................................46
5.3.2 Het steekproefplan.............................................................................................................49
5.3.3 Wanneer wil je data verzamelen?.......................................................................................53
5.3.4 Waar wil je die data verzamelen?.......................................................................................55
5.3.5 Data-analyseplan................................................................................................................55
6. Experiment......................................................................................................................................56
6.1 Inleiding en leerdoelen..............................................................................................................56
6.2 Probleemstelling: wat en waarom?...........................................................................................56
6.2.1 Vraagstelling: wat wil je precies weten?.............................................................................56
6.2.2 Doelstelling: waarom wil je dit weten?...............................................................................56
6.2.3 Theoretisch raamwerk........................................................................................................56
6.3 Onderzoeksontwerp: hoe?........................................................................................................57
6.3.1 Ontwerpkeuzes...................................................................................................................57
6.3.2 Alternatieve verklaringen vermijden...................................................................................58
6.3.3 Toewijzing deelnemers aan condities.................................................................................59
6.3.4 Wat voor data wil je verzamelen?.......................................................................................59
6.3.5 Bij wie wil je data verzamelen?...........................................................................................60
6.3.6 Wanneer wil je data verzamelen?.......................................................................................60
6.3.7 Waar wil je data verzamelen?.............................................................................................60
6.3.8 Hoe wil je data analyseren?................................................................................................60
6.4 Hoe wil je rapporteren?.............................................................................................................60
6.5 Overzicht en vooruitblik.............................................................................................................60
7 Etnografisch veldonderzoek..............................................................................................................61
7.1 Inleiding en leerdoelen..............................................................................................................61
7.2 Probleemstelling: wat en waarom?...........................................................................................61
7.2.1 Vraagstelling: wat wil je precies weten?.............................................................................61
7.2.2 Doelstelling: waarom wil je dit weten?...............................................................................62
7.2.3 Theoretisch raamwerk........................................................................................................62
7.3 Onderzoeksontwerp: hoe?........................................................................................................63
7.3.1 Wat voor data wil je verzamelen?.......................................................................................63
7.3.2 Betrouwbaarheid en validiteit............................................................................................64
7.3.3 Bij wie wil je data verzamelen?...........................................................................................65
7.3.4 Wanneer wil je de data verzamelen?..................................................................................65
7.3.5 Waar wil je data verzamelen?.............................................................................................65
7.3.6 Hoe wil je de data analyseren?...........................................................................................65
7.4 Hoe ga je rapporteren?..............................................................................................................66
7.5 Samenvatting en vooruitblik......................................................................................................66
8. Inhoudsanalyse................................................................................................................................67
