Factsheets – Openbaar Bestuur
Bijeenkomst 1 Regering en parlement: kabinetsformatie en de positie van de Eerste Kamer
Het parlementaire stelsel
Verwijs naar het Rapport van de staatscommissie: uitgangspunt + 7 aanbevelingen
Kabinetsformatie
Kenmerkt zich door verkenning, informatie, formatie en start nieuwkabinet. Noem artikelen!
Niet wettelijk geregeld, alleen het ontslaan en benoemen van kabinet door het staatshoofd (art.
43 en 48 Grondwet). De rest is gewoonterecht/ een ongeschreven staatsrechtelijke praktijk.
N.B. Kan dus worden aangepast (denk aan twee verkenners Ollongren en Jorritsma).
Verkenner = informele functie
Daarom lastig tot verantwoording te roepen
Ollongren wel o.b.v. ministeriele verantwoordelijkheid + politieke druk!
Rol te zeer opgerekt, Omtzigt schandaal = dedain uitspreken over Kamerleden.
Zou kunnen worden vastgelegd in het RvO TK of interpreteren als informateur light?
Anders t.o.v. 2017? (i) twee verkenners (ii) meer openheid (maar ook vertrouwelijkheid).
Rol staatshoofd
o Onschendbaar volgens art. 41 lid 2 GW verantwoordelijkheid bij ministers.
o Aanwijzen van een informateur reflecteert ook een politieke kleur… (NIET neutraal meer)
Daarom TK, want ‘transparanter’. Maar nauwelijks meer media aandacht,
belangrijkste afspraken achter gesloten deuren gemaakt en voorspelbare debatten.
- Nieuwsmonopolie formerende partijen. Pas reconstructie als ’t mis gaat.
o Conclusie: “Niet transparanter wel saaier”
Regeerakkoord
Belang van coalitievorming nam na invoering algemeen kiesrecht in 1920 toe. Er werden
daarom bindende regeerakkoorden gesloten door coalitiefracties.
Gevolg: monistische verhouding parlement regering (keurslijf).
De coalitiefracties stellen samen een akkoord op. De betrokkenen schuiven vervolgens door
naar posities in de regering. Hun plekken worden opgevuld door lager geplaatsten op de
kandidatenlijst.
“NIET aanwezig, wel gebonden.” Nog maar weinig controle omdat coalitiefracties en
regering eigenlijk op een lijn zitten. Weinig checks and balances hierdoor!
IJzeren wet van Noten: Leden van de EK en TK stemmen vaak gelijk (want: zelfde
partij, zelfde ideeën), de controle is daardoor zeer beperkt.
De Eerste Kamer en diens gebreken
1) Positie EK-leden (parttime en nevenfuncties)
- Fulltime: gaat alleen maar over technicalities en doet afbreuk aan politiek primaat TK.
- Integriteit wel gewaarborgd dor gedragscodes.
2) Democratische legitimatie
- Art. 55 GW: wijze van verkiezing (vaak een actueler mandaat) oppositiepolitiek?
Politieke distantie toch juist geboden?
Betrekken bij regeerakkoord is meer efficiëntie ten koste van reflectie (constitutioneel hof).
Betrekken bij kabinetsformatie: leidt makkelijker tot vertrouwen bij het Kabinet.
Ongeschreven vertrouwensregel: Kabinet moet vertrouwen van het Parlement
genieten (EK). Nog altijd een politiek orgaan, te romantisch beeld. Maar afbreuk
primaat TK…
1
Bijeenkomst 1 Regering en parlement: kabinetsformatie en de positie van de Eerste Kamer
Het parlementaire stelsel
Verwijs naar het Rapport van de staatscommissie: uitgangspunt + 7 aanbevelingen
Kabinetsformatie
Kenmerkt zich door verkenning, informatie, formatie en start nieuwkabinet. Noem artikelen!
Niet wettelijk geregeld, alleen het ontslaan en benoemen van kabinet door het staatshoofd (art.
43 en 48 Grondwet). De rest is gewoonterecht/ een ongeschreven staatsrechtelijke praktijk.
N.B. Kan dus worden aangepast (denk aan twee verkenners Ollongren en Jorritsma).
Verkenner = informele functie
Daarom lastig tot verantwoording te roepen
Ollongren wel o.b.v. ministeriele verantwoordelijkheid + politieke druk!
Rol te zeer opgerekt, Omtzigt schandaal = dedain uitspreken over Kamerleden.
Zou kunnen worden vastgelegd in het RvO TK of interpreteren als informateur light?
Anders t.o.v. 2017? (i) twee verkenners (ii) meer openheid (maar ook vertrouwelijkheid).
Rol staatshoofd
o Onschendbaar volgens art. 41 lid 2 GW verantwoordelijkheid bij ministers.
o Aanwijzen van een informateur reflecteert ook een politieke kleur… (NIET neutraal meer)
Daarom TK, want ‘transparanter’. Maar nauwelijks meer media aandacht,
belangrijkste afspraken achter gesloten deuren gemaakt en voorspelbare debatten.
- Nieuwsmonopolie formerende partijen. Pas reconstructie als ’t mis gaat.
o Conclusie: “Niet transparanter wel saaier”
Regeerakkoord
Belang van coalitievorming nam na invoering algemeen kiesrecht in 1920 toe. Er werden
daarom bindende regeerakkoorden gesloten door coalitiefracties.
Gevolg: monistische verhouding parlement regering (keurslijf).
De coalitiefracties stellen samen een akkoord op. De betrokkenen schuiven vervolgens door
naar posities in de regering. Hun plekken worden opgevuld door lager geplaatsten op de
kandidatenlijst.
“NIET aanwezig, wel gebonden.” Nog maar weinig controle omdat coalitiefracties en
regering eigenlijk op een lijn zitten. Weinig checks and balances hierdoor!
IJzeren wet van Noten: Leden van de EK en TK stemmen vaak gelijk (want: zelfde
partij, zelfde ideeën), de controle is daardoor zeer beperkt.
De Eerste Kamer en diens gebreken
1) Positie EK-leden (parttime en nevenfuncties)
- Fulltime: gaat alleen maar over technicalities en doet afbreuk aan politiek primaat TK.
- Integriteit wel gewaarborgd dor gedragscodes.
2) Democratische legitimatie
- Art. 55 GW: wijze van verkiezing (vaak een actueler mandaat) oppositiepolitiek?
Politieke distantie toch juist geboden?
Betrekken bij regeerakkoord is meer efficiëntie ten koste van reflectie (constitutioneel hof).
Betrekken bij kabinetsformatie: leidt makkelijker tot vertrouwen bij het Kabinet.
Ongeschreven vertrouwensregel: Kabinet moet vertrouwen van het Parlement
genieten (EK). Nog altijd een politiek orgaan, te romantisch beeld. Maar afbreuk
primaat TK…
1
