Inhoud
Chronische obstipatie.............................................................................................................................2
Divertikelziekte en IBS (Irritable Bowel Syndrome)..............................................................................15
Diverticulose.....................................................................................................................................15
Irritable Bowel Syndrome / IBS Prikkelbaar darmsyndroom / PDS ..................................................22
Inflammatoire darmziekten (Inflammatory Bowel Disease, IBD) colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn
..............................................................................................................................................................32
Ziekte van Crohn...............................................................................................................................32
Colitis Ulcerosa.................................................................................................................................39
Acute pancreatitis.................................................................................................................................44
Leveraandoeningen..............................................................................................................................55
Allergische voedselgevoeligheid bij volwassen en kinderen vanaf 1 jaar.............................................67
Voedselovergevoeligheid (allergische en niet-allergische voedselovergevoeligheid) bij zuigelingen (0-
1 jaar)...................................................................................................................................................76
Lactose-intolerantie..............................................................................................................................81
Coeiliakiedermatitis herpetiformis.......................................................................................................85
1
,Chronische obstipatie
Harde kaart
Diagnose
- Klachten >3 maanden aan zijn + >6 maanden geleden begonnen
o Persen gedurende defecatie (laten gaan van ontlasting)
o Harde keutelvormige ontlasting
o Gevoel van incomplete evacuatie (niet volledig leeg)
o Gevoel van rectale blokkade of obstructie
o Manueel verwijderen feces noodzakelijk
o <3x/week ontlasting
o Diarree zeldzaam aanwezig
o Te weinig criteria om aan IBS te voldoen
Klachten
Buikpijn, misselijk, flatulentie (winderigheid), vol gevoel, moeilijke pijnlijke of
incomplete defecatie, harde feces, frequente aandrang, incontinentie voor
ontlasting, bloed bij ontlasting, verminderde eetlust, vage buikklachten,
opgezette buik, braken, refluxklachten (reflux = brandend maagzuur),
borrelingen in de buik, algemeen ontwel zijn, moeheid, loze aandrang, lange tijd
op wc zitten, afhankelijkheid van laxantia
Risicoprofiel
Ouderen, zwangere, gebruikers van opoïden, kinderen verstandelijk
gehandicapten, patiënten met psychiatrische klachten
Complicaties
- Ani fissure anuskloofje
o Kan leiden tot bloedverlies + daarnaast pijn veroorzaken in de anus,
vooral tijdens lozen van ontlasting
- Depressie
- Fecale impactie situatie waarbij de ontlasting in de dikke darm zodanig
indikt + hard wordt dat het spontaan lozen ervan niet meer mogelijk is
- Ondervoeding
o Door vol gevoel kan de voedselinname verminderd worden
- Paradoxale diarree overloopdiarree
o Door rotting of gisting van feces hoger in colon ontstaat
semivloeibare oplossing, die langs de vastzittende ontlasting in het
lager gelegen de dikke darm sijpelt
- Hemmorroïden aambeien
o Uitgezette aders van het vaatsysteem gelokaliseerd rond het
rectum, kunnen leiden tot bloedverlies
- Diverticulose uitstulpingen van het darmslijmvlies door verhoogde druk
- Iets verhoogde kans op een coloncarcinoom dikke darmkanker
Behandeling
1e keus
Voedingsvezelverrijkte dieet kan getest worden hoe iemand reageert op het
voedingsvezelverrijkte dieet. Nemen klachten af als iemand vezelrijker eet of
blijven klachten hetzelfde en is er een andere onderliggende oorzaak voor de
klachten
Niet iedereen heeft baat bij voedingsvezelverrijkt dieet patiënten met normal
transit obstipatie hebben meeste kans op verbetering van klachten
Er is een groep patiënten waarbij het dieet juist meer klachten geeft mensen
met vertraagde maagontlediging en patiënten met ernstige vertraagde passage
of sterk vertraagde uitscheiding van feces
2
, Daarna voedingsvezelpreparaat
Daarna laxeermiddelen
Indien geen verbetering verder onderzoek door arts of specialist
Volume vergrotende laxantia (bulkvormers)
Mocht er onvoldoende verbetering optreden bij gebruik van voedingsvezelverrijkt
dieet kunnen volume vergrotende laxantia (bulkvormers) worden
voorgeschreven door arts
Macrogolpreparaat
Als dit onvoldoende effect geeft, kan er gekozen worden voor een
macrogolpreparaat, daarna lactulose
Als er geen verbetering van de klachten optreedt, kan er verder onderzoek
overwogen worden colonscopie, defecografie, colon en anorectale manometrie
(spanning van recum en anus)
Bij ernstige gevallen worden klysma’s voorgeschreven
Bekkenbodemtraining
Obstipatie veroorzaakt door bekkenbodemdisfunctie verbetert nauwelijks met
medicamenteuze behandeling bekkenbodemtraining + biofeedback soms
verbetering geven
Chirurgie
Chirurgische behandeling kan plaatsvinden bij therapieresistentie patiënten met
trage darmpassage colectomie (verwijdering dikke darm colon))of
chirurgische correctie van recto- of enterkèle als dit de oorzaak is
Voeding
Voedingsvezel + vocht + vet hoeveel per dag
Laboratoriumgegevens
Als gevolg van veelvuldig gebruik laxantia kunnen elektrolytenstoornissen
ontstaan + bloed kan onderzocht worden als patiënt onvoldoende reageert op
voedingsvezelverrijkt dieet mogelijk andere oorzaak
Dieetadvies
- Voedingsvezelverrijkt: 30-40g/dag geleidelijk ophogen
o Verhouding tussen oplosbare en onoplosbare vezels
- Voldoende vocht bij voedingsvezelverrijking 2-2,5 liter
o In ieder gevel 1-1,5 liter meer vocht dan normaal wordt gebruikt
o Normaal 1,5-2 liter per dag
- Lichaamsbeweging: minimaal 30 min/dag
o Beweging bevordert de darmperistaltiek
- Regelmatig eten, ontbijt belangrijk
o Volumineus ontbijt is belangrijk stimuleert de maagdarmreflex
- Gehoor geven aan aandrang glas water/koffie kan helpen op nuchtere
maag
- Vet: volgens voedingsnormen 20-40 en%, 20-35 en% bij overgewicht
o De galblaas contraheert na een grote vet bevattende maaltijd de
galzuur zouten die hierbij vrijkomen, worden gebonden aan
fermenteerbare voedingsvezels, in het colon komen deze weer vrij +
hebben een laxerend effect
- Werking pre- en probiotica onvoldoende bewezen individueel uittesten
Lijfstijl en overige voedingsadviezen
- Gehoor geven aan aandrang + tijd nemen voor defecatie + niet persen
- Geen strakke kleding dragen
3
, - Gebruik maken van reeds aanwezige
peristaltische bewegingen van de darm
bijvoorbeeld vlak na een maaltijd en na het
opstaan
Ziektebeeld
Definitie
- Zie diagnose harde kaart
- Normale frequentie van de ontlasting ligt tussen
de 3x/dag en 3x/week
- Kan worden aangevuld met ontlastingsgewicht
<30gr/dag + vertraagde colonpassagetijd
- Om obstipatie als chronisch te kunnen
omschrijven klachten >6maanden geleden
begonnen zijn + minimaal 3 maanden aanhouden
Bristol stool form scale:
- Type 1: aparte harde keutels moeilijk uit te
scheiden
- Type 2: samengekleefde keutels
- Type 3: worstvormige feces brokkelig van
structuur
- Type 4: worstvormige feces zacht + glad van
structuur
- Type 5: zachte feces met duidelijke scherpe contouren makkelijk uit te
scheiden
- Type 6: zachte tot zeer zachte feces met onduidelijke contouren + breiige
ontlasting
- Type 7 waterig, geen structuur aanwezig, volkomen vloeibaar
Als feces vaak ophoudt voortstuwende kracht van rectum verminderd door
ophouden van feces wordt feces hoger in de darmen geduwd om zodoende de
behoefte om feces uit te scheiden te verminderen
- Hoe langer feces in dikke darm blijft hoe meer vocht eraan onttrokken
wordt
o Feces harder + moeilijker uit te scheiden
Risico bestaat dat als defecatiereflex niet beantwoord wordt deze sterkt
vermindert
- Als reflex nooit meer beantwoord wordt verdwijnt deze
Twee soorten obstipatie:
Primaire of idiopatische obstipatie
Vaak verdeeld in 3 groepen:
Slow transit obstipatie
Vaak bij jonge vrouwen.
Komt door vertraagde ontlediging van colon + verminderde peristaltische
contracties wil zeggen dat de totale passagetijd door de darm is toegenomen
als gevolg van een afgenomen darmactiviteit met een daling van het aantal
darmcontracties door het hele colon
- Symptomen: lage defecatiefrequentie, gebrek aan aandrang om te
defeceren, buikpijn, opgeblazen gevoel
- Slecht reageren op aanpassing van dieet naar voedingsvezelrijkere
voeding of gebruiken van laxantia
- Diagnose: kan gesteld worden na verschillende onderzoeken: colonscopie,
bariumklysma (röntgenfoto van dikke dar + rectum bariumsulfaat in
4
Chronische obstipatie.............................................................................................................................2
Divertikelziekte en IBS (Irritable Bowel Syndrome)..............................................................................15
Diverticulose.....................................................................................................................................15
Irritable Bowel Syndrome / IBS Prikkelbaar darmsyndroom / PDS ..................................................22
Inflammatoire darmziekten (Inflammatory Bowel Disease, IBD) colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn
..............................................................................................................................................................32
Ziekte van Crohn...............................................................................................................................32
Colitis Ulcerosa.................................................................................................................................39
Acute pancreatitis.................................................................................................................................44
Leveraandoeningen..............................................................................................................................55
Allergische voedselgevoeligheid bij volwassen en kinderen vanaf 1 jaar.............................................67
Voedselovergevoeligheid (allergische en niet-allergische voedselovergevoeligheid) bij zuigelingen (0-
1 jaar)...................................................................................................................................................76
Lactose-intolerantie..............................................................................................................................81
Coeiliakiedermatitis herpetiformis.......................................................................................................85
1
,Chronische obstipatie
Harde kaart
Diagnose
- Klachten >3 maanden aan zijn + >6 maanden geleden begonnen
o Persen gedurende defecatie (laten gaan van ontlasting)
o Harde keutelvormige ontlasting
o Gevoel van incomplete evacuatie (niet volledig leeg)
o Gevoel van rectale blokkade of obstructie
o Manueel verwijderen feces noodzakelijk
o <3x/week ontlasting
o Diarree zeldzaam aanwezig
o Te weinig criteria om aan IBS te voldoen
Klachten
Buikpijn, misselijk, flatulentie (winderigheid), vol gevoel, moeilijke pijnlijke of
incomplete defecatie, harde feces, frequente aandrang, incontinentie voor
ontlasting, bloed bij ontlasting, verminderde eetlust, vage buikklachten,
opgezette buik, braken, refluxklachten (reflux = brandend maagzuur),
borrelingen in de buik, algemeen ontwel zijn, moeheid, loze aandrang, lange tijd
op wc zitten, afhankelijkheid van laxantia
Risicoprofiel
Ouderen, zwangere, gebruikers van opoïden, kinderen verstandelijk
gehandicapten, patiënten met psychiatrische klachten
Complicaties
- Ani fissure anuskloofje
o Kan leiden tot bloedverlies + daarnaast pijn veroorzaken in de anus,
vooral tijdens lozen van ontlasting
- Depressie
- Fecale impactie situatie waarbij de ontlasting in de dikke darm zodanig
indikt + hard wordt dat het spontaan lozen ervan niet meer mogelijk is
- Ondervoeding
o Door vol gevoel kan de voedselinname verminderd worden
- Paradoxale diarree overloopdiarree
o Door rotting of gisting van feces hoger in colon ontstaat
semivloeibare oplossing, die langs de vastzittende ontlasting in het
lager gelegen de dikke darm sijpelt
- Hemmorroïden aambeien
o Uitgezette aders van het vaatsysteem gelokaliseerd rond het
rectum, kunnen leiden tot bloedverlies
- Diverticulose uitstulpingen van het darmslijmvlies door verhoogde druk
- Iets verhoogde kans op een coloncarcinoom dikke darmkanker
Behandeling
1e keus
Voedingsvezelverrijkte dieet kan getest worden hoe iemand reageert op het
voedingsvezelverrijkte dieet. Nemen klachten af als iemand vezelrijker eet of
blijven klachten hetzelfde en is er een andere onderliggende oorzaak voor de
klachten
Niet iedereen heeft baat bij voedingsvezelverrijkt dieet patiënten met normal
transit obstipatie hebben meeste kans op verbetering van klachten
Er is een groep patiënten waarbij het dieet juist meer klachten geeft mensen
met vertraagde maagontlediging en patiënten met ernstige vertraagde passage
of sterk vertraagde uitscheiding van feces
2
, Daarna voedingsvezelpreparaat
Daarna laxeermiddelen
Indien geen verbetering verder onderzoek door arts of specialist
Volume vergrotende laxantia (bulkvormers)
Mocht er onvoldoende verbetering optreden bij gebruik van voedingsvezelverrijkt
dieet kunnen volume vergrotende laxantia (bulkvormers) worden
voorgeschreven door arts
Macrogolpreparaat
Als dit onvoldoende effect geeft, kan er gekozen worden voor een
macrogolpreparaat, daarna lactulose
Als er geen verbetering van de klachten optreedt, kan er verder onderzoek
overwogen worden colonscopie, defecografie, colon en anorectale manometrie
(spanning van recum en anus)
Bij ernstige gevallen worden klysma’s voorgeschreven
Bekkenbodemtraining
Obstipatie veroorzaakt door bekkenbodemdisfunctie verbetert nauwelijks met
medicamenteuze behandeling bekkenbodemtraining + biofeedback soms
verbetering geven
Chirurgie
Chirurgische behandeling kan plaatsvinden bij therapieresistentie patiënten met
trage darmpassage colectomie (verwijdering dikke darm colon))of
chirurgische correctie van recto- of enterkèle als dit de oorzaak is
Voeding
Voedingsvezel + vocht + vet hoeveel per dag
Laboratoriumgegevens
Als gevolg van veelvuldig gebruik laxantia kunnen elektrolytenstoornissen
ontstaan + bloed kan onderzocht worden als patiënt onvoldoende reageert op
voedingsvezelverrijkt dieet mogelijk andere oorzaak
Dieetadvies
- Voedingsvezelverrijkt: 30-40g/dag geleidelijk ophogen
o Verhouding tussen oplosbare en onoplosbare vezels
- Voldoende vocht bij voedingsvezelverrijking 2-2,5 liter
o In ieder gevel 1-1,5 liter meer vocht dan normaal wordt gebruikt
o Normaal 1,5-2 liter per dag
- Lichaamsbeweging: minimaal 30 min/dag
o Beweging bevordert de darmperistaltiek
- Regelmatig eten, ontbijt belangrijk
o Volumineus ontbijt is belangrijk stimuleert de maagdarmreflex
- Gehoor geven aan aandrang glas water/koffie kan helpen op nuchtere
maag
- Vet: volgens voedingsnormen 20-40 en%, 20-35 en% bij overgewicht
o De galblaas contraheert na een grote vet bevattende maaltijd de
galzuur zouten die hierbij vrijkomen, worden gebonden aan
fermenteerbare voedingsvezels, in het colon komen deze weer vrij +
hebben een laxerend effect
- Werking pre- en probiotica onvoldoende bewezen individueel uittesten
Lijfstijl en overige voedingsadviezen
- Gehoor geven aan aandrang + tijd nemen voor defecatie + niet persen
- Geen strakke kleding dragen
3
, - Gebruik maken van reeds aanwezige
peristaltische bewegingen van de darm
bijvoorbeeld vlak na een maaltijd en na het
opstaan
Ziektebeeld
Definitie
- Zie diagnose harde kaart
- Normale frequentie van de ontlasting ligt tussen
de 3x/dag en 3x/week
- Kan worden aangevuld met ontlastingsgewicht
<30gr/dag + vertraagde colonpassagetijd
- Om obstipatie als chronisch te kunnen
omschrijven klachten >6maanden geleden
begonnen zijn + minimaal 3 maanden aanhouden
Bristol stool form scale:
- Type 1: aparte harde keutels moeilijk uit te
scheiden
- Type 2: samengekleefde keutels
- Type 3: worstvormige feces brokkelig van
structuur
- Type 4: worstvormige feces zacht + glad van
structuur
- Type 5: zachte feces met duidelijke scherpe contouren makkelijk uit te
scheiden
- Type 6: zachte tot zeer zachte feces met onduidelijke contouren + breiige
ontlasting
- Type 7 waterig, geen structuur aanwezig, volkomen vloeibaar
Als feces vaak ophoudt voortstuwende kracht van rectum verminderd door
ophouden van feces wordt feces hoger in de darmen geduwd om zodoende de
behoefte om feces uit te scheiden te verminderen
- Hoe langer feces in dikke darm blijft hoe meer vocht eraan onttrokken
wordt
o Feces harder + moeilijker uit te scheiden
Risico bestaat dat als defecatiereflex niet beantwoord wordt deze sterkt
vermindert
- Als reflex nooit meer beantwoord wordt verdwijnt deze
Twee soorten obstipatie:
Primaire of idiopatische obstipatie
Vaak verdeeld in 3 groepen:
Slow transit obstipatie
Vaak bij jonge vrouwen.
Komt door vertraagde ontlediging van colon + verminderde peristaltische
contracties wil zeggen dat de totale passagetijd door de darm is toegenomen
als gevolg van een afgenomen darmactiviteit met een daling van het aantal
darmcontracties door het hele colon
- Symptomen: lage defecatiefrequentie, gebrek aan aandrang om te
defeceren, buikpijn, opgeblazen gevoel
- Slecht reageren op aanpassing van dieet naar voedingsvezelrijkere
voeding of gebruiken van laxantia
- Diagnose: kan gesteld worden na verschillende onderzoeken: colonscopie,
bariumklysma (röntgenfoto van dikke dar + rectum bariumsulfaat in
4
