Les 3 – opvoeden vandaag
Inleiding
In de bedrijfswereld wordt gebruik gemaakt van de term ‘VUCA world’. Het omschrijft de wereld
waarin wij ons als mensen en organisaties op dit moment in bevinden.
Volatile = snel veranderend
Uncertain = onzeker
Complex = complex
Ambiguous = vaag/dubbelzinnig
Opvoeden en ideeën rond opvoeden zijn sterk beïnvloed door de sociaal-culturele en
maatschappelijke context. De opvoedingsonzekerheid neemt alsmaar toe. Eén van de oorzaken is
pedagogisering.
Pedagogisering:
- De toenemende invloed van het pedagogische op het dagelijkse leven van kinderen – in
verschillende sectoren van het leven van kinderen is institutionalisering en
professionalisering steeds verder doorgedreven
- Een groeiende bemoeienis van ouders met de opvoeding van hun kinderen – dit komt tot
uiting in het (over)programmeren van het leven van de kinderen door hun ouders
- Pedagogisering i.f.v. een gewenste ideologie – vb. jeugdwerk i.f.v. het bijbrengen van
zelfdiscipline en verantwoordelijkheid
- Bescherming van kinderen door volwassenen, een kinderland, beschermd cocon waar
kinderen in alle veiligheid kunnen ontwikkelen
Deze trend leidt tot reflecties omtrent verschillende thema’s in de opvoeding. De druk op kinderen
neemt alsmaar toe door groeiende bemoeienis, professionalisering en bescherming van de
kinderen.
Jachtige en prestatiegerichte maatschappij
We leven in jachtige tijden, gekenmerkt door een hoge prestatiedruk over de vele levensdomeinen.
We verwachten succes en geluk op beroepsvlak maar ook in ons privaat leven.
Er gaat meer aandacht naar toenemende cijfers in verband met burn-out. We hebben het heel druk,
teveel mensen gaan kapot aan deze samenleving.
Onze identiteit komt van buiten af en wordt gevormd door de spiegel die ons wordt voor gehouden
door ouders en omgeving. De identiteit krijgt vorm in die interactie tussen individu en maatschappij.
De identiteitscrisissen van vandaag tonen in welke tijden we leven.
Eind jaren ’80 ontstond het idee dat je succesvol moest zijn en voortdurend in competitie moet gaan
met anderen (op het werk, in je vrije tijd, in de familie). Dit wordt nog eens versterkt door de sociale
media waar voortdurend succesverhalen worden gepost.
De competitiviteit leidt tot gevoelens van eenzaamheid, iedereen lijkt enkel met zichzelf bezig te zijn.
Dit is een illusie want we hebben anderen nodig, we zijn een sociale diersoort.
, De gedachte wordt ons opgedrongen dat het succes en het geluk iets is waar we zelf voor gezorgd
hebben. Dat leidt ertoe dat verdriet, pijn, pech eigen schuld is, waardoor weinig ruimte wordt
gemaakt voor het uiten van dat verdriet en dat werkt ziekmakend. Sociale stoornissen nemen toe.
We weten nauwelijks wie we zijn en zijn bang van anderen.
Uitblinken op alle terreinen is een must: als partner, ouder, op het werk, … Ofwel ben je succesvol
ofwel ben je een loser. Voor hoogopgeleiden en zelfstandigen is werk vaak het gegeven waarop de
hele identiteit is opgebouwd. Voldoet de job niet meer aan het ideaalbeeld, dan moeten we
jobhoppen. Je moet een meetbaar resultaat halen of je voelt je een mislukkeling. Er is ook een grote
groep ambtenaren, arbeiders en mensen in onderbetaalde banen die nauwelijks erkenning krijgen.
Ze moeten er steeds meer taken bijnemen waardoor ze uitvallen en de druk stijgt bij de overblijvers.
Meritocratie: je moet het als individu maken op basis van je eigen inspanningen. Je moet tegelijk
genieten en presteren, met veel concurrentie en eenzaamheid als gevolg. De heersende sfeer van
concurrentie is nefast voor de sociale verhoudingen.
Vooral bij startende jongeren is de meritocratie bedreigend. Van bij de start zijn ze sociaal angstig,
bang om te falen, zoeken soms enkel contact via het internet, bang om niet te voldoen aan
verwachtingen met als gevolg vaak schooluitval, zelfverminking, zelfmoord.
Op school (ook in de kleuterklas) focussen we op wat het kind nog niet kan, op wat er mis is en op
hoe het zou kunnen gaan, niet op wat er wel loopt. Kinderen moeten in alles goed zijn en altijd en
overal presteren. Is dit niet het geval dan zijn er systemen als zorgverbreding, SES systemen,
zorgcontinuüm. Er is nauwelijks tijd om op eigen tempo te ontwikkelen.
Tabellen en grafieken geven een beeld van je kind t.o.v. de gemiddelden en van zodra zich een
afwijking voordoet, worden maatregelen getroffen. Vb. camera’s in crèches, jeugdbewegingen
moeten ouders vragen om de kinderen niet te bellen op kamp. Kleuters worden achtervolgd i.p.v.
gevolgd. Het is haast een obsessie geworden.
Zolang kinderen het goed stellen of succesvol zijn, wordt de goedheid van de kinderen en hun talent
geprezen. Zodra het dreigt fout te lopen, wordt met de vinger naar de ouders en hun
opvoedingskwaliteiten gewezen.
“Een kind is een statussymbool geworden: als het faalt, wordt dat meteen aan jouw keuze als ouder
gekoppeld (vb. waarom je als moeder per se uit werken wou)”.
Opvoeding heeft altijd te maken met waarden en normen. Literatuur staat vol met do’s en dont’s
van het ouderschap, een soort standaard voor wat ouders zouden moeten waarderen = morele
idealen. Vb. je moet het opvoeden structureren en organiseren, goede hechting is noodzakelijk, je
mag niet bevriend zijn met je kind.
Door de groeiende individualisering worden ouders steeds minder gesteund door een sociaal
netwerk. Tegenwoordig worden afspraken binnenskamers besloten en worden minder ‘getoetst’.
Het is een persoonlijk project geworden. Ouders geven elkaar vaak kritiek op elkaars opvoeding. Het
helpt nochtans als ouders naar elkaar luisteren en elkaar steunen. De eigen kwetsbaarheid onder
ogen zien, mededogen en milde humor, getuigt van solidariteit en vermijdt het veroordelen van de
ander.
Er komt stilaan ook aandacht voor het feit dat ouders niet alleen opvoeders zijn, maar ook mensen
met een recht op een volwaardige psychologische subjectiviteit (mede door lifespan review). De
Inleiding
In de bedrijfswereld wordt gebruik gemaakt van de term ‘VUCA world’. Het omschrijft de wereld
waarin wij ons als mensen en organisaties op dit moment in bevinden.
Volatile = snel veranderend
Uncertain = onzeker
Complex = complex
Ambiguous = vaag/dubbelzinnig
Opvoeden en ideeën rond opvoeden zijn sterk beïnvloed door de sociaal-culturele en
maatschappelijke context. De opvoedingsonzekerheid neemt alsmaar toe. Eén van de oorzaken is
pedagogisering.
Pedagogisering:
- De toenemende invloed van het pedagogische op het dagelijkse leven van kinderen – in
verschillende sectoren van het leven van kinderen is institutionalisering en
professionalisering steeds verder doorgedreven
- Een groeiende bemoeienis van ouders met de opvoeding van hun kinderen – dit komt tot
uiting in het (over)programmeren van het leven van de kinderen door hun ouders
- Pedagogisering i.f.v. een gewenste ideologie – vb. jeugdwerk i.f.v. het bijbrengen van
zelfdiscipline en verantwoordelijkheid
- Bescherming van kinderen door volwassenen, een kinderland, beschermd cocon waar
kinderen in alle veiligheid kunnen ontwikkelen
Deze trend leidt tot reflecties omtrent verschillende thema’s in de opvoeding. De druk op kinderen
neemt alsmaar toe door groeiende bemoeienis, professionalisering en bescherming van de
kinderen.
Jachtige en prestatiegerichte maatschappij
We leven in jachtige tijden, gekenmerkt door een hoge prestatiedruk over de vele levensdomeinen.
We verwachten succes en geluk op beroepsvlak maar ook in ons privaat leven.
Er gaat meer aandacht naar toenemende cijfers in verband met burn-out. We hebben het heel druk,
teveel mensen gaan kapot aan deze samenleving.
Onze identiteit komt van buiten af en wordt gevormd door de spiegel die ons wordt voor gehouden
door ouders en omgeving. De identiteit krijgt vorm in die interactie tussen individu en maatschappij.
De identiteitscrisissen van vandaag tonen in welke tijden we leven.
Eind jaren ’80 ontstond het idee dat je succesvol moest zijn en voortdurend in competitie moet gaan
met anderen (op het werk, in je vrije tijd, in de familie). Dit wordt nog eens versterkt door de sociale
media waar voortdurend succesverhalen worden gepost.
De competitiviteit leidt tot gevoelens van eenzaamheid, iedereen lijkt enkel met zichzelf bezig te zijn.
Dit is een illusie want we hebben anderen nodig, we zijn een sociale diersoort.
, De gedachte wordt ons opgedrongen dat het succes en het geluk iets is waar we zelf voor gezorgd
hebben. Dat leidt ertoe dat verdriet, pijn, pech eigen schuld is, waardoor weinig ruimte wordt
gemaakt voor het uiten van dat verdriet en dat werkt ziekmakend. Sociale stoornissen nemen toe.
We weten nauwelijks wie we zijn en zijn bang van anderen.
Uitblinken op alle terreinen is een must: als partner, ouder, op het werk, … Ofwel ben je succesvol
ofwel ben je een loser. Voor hoogopgeleiden en zelfstandigen is werk vaak het gegeven waarop de
hele identiteit is opgebouwd. Voldoet de job niet meer aan het ideaalbeeld, dan moeten we
jobhoppen. Je moet een meetbaar resultaat halen of je voelt je een mislukkeling. Er is ook een grote
groep ambtenaren, arbeiders en mensen in onderbetaalde banen die nauwelijks erkenning krijgen.
Ze moeten er steeds meer taken bijnemen waardoor ze uitvallen en de druk stijgt bij de overblijvers.
Meritocratie: je moet het als individu maken op basis van je eigen inspanningen. Je moet tegelijk
genieten en presteren, met veel concurrentie en eenzaamheid als gevolg. De heersende sfeer van
concurrentie is nefast voor de sociale verhoudingen.
Vooral bij startende jongeren is de meritocratie bedreigend. Van bij de start zijn ze sociaal angstig,
bang om te falen, zoeken soms enkel contact via het internet, bang om niet te voldoen aan
verwachtingen met als gevolg vaak schooluitval, zelfverminking, zelfmoord.
Op school (ook in de kleuterklas) focussen we op wat het kind nog niet kan, op wat er mis is en op
hoe het zou kunnen gaan, niet op wat er wel loopt. Kinderen moeten in alles goed zijn en altijd en
overal presteren. Is dit niet het geval dan zijn er systemen als zorgverbreding, SES systemen,
zorgcontinuüm. Er is nauwelijks tijd om op eigen tempo te ontwikkelen.
Tabellen en grafieken geven een beeld van je kind t.o.v. de gemiddelden en van zodra zich een
afwijking voordoet, worden maatregelen getroffen. Vb. camera’s in crèches, jeugdbewegingen
moeten ouders vragen om de kinderen niet te bellen op kamp. Kleuters worden achtervolgd i.p.v.
gevolgd. Het is haast een obsessie geworden.
Zolang kinderen het goed stellen of succesvol zijn, wordt de goedheid van de kinderen en hun talent
geprezen. Zodra het dreigt fout te lopen, wordt met de vinger naar de ouders en hun
opvoedingskwaliteiten gewezen.
“Een kind is een statussymbool geworden: als het faalt, wordt dat meteen aan jouw keuze als ouder
gekoppeld (vb. waarom je als moeder per se uit werken wou)”.
Opvoeding heeft altijd te maken met waarden en normen. Literatuur staat vol met do’s en dont’s
van het ouderschap, een soort standaard voor wat ouders zouden moeten waarderen = morele
idealen. Vb. je moet het opvoeden structureren en organiseren, goede hechting is noodzakelijk, je
mag niet bevriend zijn met je kind.
Door de groeiende individualisering worden ouders steeds minder gesteund door een sociaal
netwerk. Tegenwoordig worden afspraken binnenskamers besloten en worden minder ‘getoetst’.
Het is een persoonlijk project geworden. Ouders geven elkaar vaak kritiek op elkaars opvoeding. Het
helpt nochtans als ouders naar elkaar luisteren en elkaar steunen. De eigen kwetsbaarheid onder
ogen zien, mededogen en milde humor, getuigt van solidariteit en vermijdt het veroordelen van de
ander.
Er komt stilaan ook aandacht voor het feit dat ouders niet alleen opvoeders zijn, maar ook mensen
met een recht op een volwaardige psychologische subjectiviteit (mede door lifespan review). De
