Hoofdstuk 5 ( tijd van regenten en vorsten) samenvattingen:
5.1 Absolutisme:
In de Nederlanden had de Spaanse koning tevergeefs geprobeerd zijn macht te vergroten ten koste
van de adel en de steden. Maar in een aantal andere landen slaagden vorsten er in de 17 e eeuw wel
in om alleenheerschappij te verkrijgen.
Vanaf het begin van de 17e eeuw streefden Franse koningen naar uitbreiding van macht en
versterking centraal gezag d.m.v. Adel beperken: door ambtenaren apparaat, zelf belastingen te
heffen.
Absolutisme:
- Politiek: koning beslist alles
- Militair: beroepsleger, daarmee ook macht van de adel ingeperkt.
- Economisch: Mercantilisme, de import te beperken (d.m.v. Tariefmuren) en het bevorderen
van de export.
- Religieus: geloofseenheid (vanaf 1685, ongeldig Edict van Nantes (De protestanten kregen
rechten op uitoefening van hun geloof)) Droit Divin; de koning was de plaatsvervanger van
God op aarde.
5.2 Burgerlijke cultuur en hofcultuur:
In de meeste (katholieke) landen in Europa waren vorsten en de kerk de belangrijkste
opdrachtgevers voor kunstenaars, maar in de protestantse Nederlandse Republiek waren juist
burgers de belangrijkste opdrachtgevers.
Bestuur in de republiek was bijzonder: er was geen koning en de adel had weinig macht. De
bestuursfuncties waren in de steden.
Tolerantie:
- Niet: Calvinisme was de leidinggevende godsdienst, andere godsdiensten werden
achtergesteld (je moest Calvinist zijn als je een bestuursfunctie zoals regent wilde zijn)
- Wel: Niemand werd vervolgd door zijn of haar godsdienst en er was vrijheid van godsdienst.
5.3 De wetenschappelijke revolutie:
Lange tijd waren geleerden echte boekenwurmen: ze deden zelf geen onderzoek, maar ze
discussieerden voor al over de vraag welke Griekse of Romeinse auteur het meest gezaghebbend was
over een bepaald onderwerp. Vanaf de 16 e eeuw begonnen geleerden zelf de natuur te
onderzoeken.
Een 17e eeuwse ontwikkeling waarbij men onderzoek deed dmv observeren en logisch redeneren.
- Rationalisme: kennis verkrijgen dmv logisch beredeneren.
- Empirisme: kennis verkrijgen dmv zintuiglijke waarneming.
Réne Descartes —> mechanische wereldbeeld:
- God had de wereld in beweging gezet.
- Daarna zou alles zelfstandig functioneren via natuurwetten.
5.1 Absolutisme:
In de Nederlanden had de Spaanse koning tevergeefs geprobeerd zijn macht te vergroten ten koste
van de adel en de steden. Maar in een aantal andere landen slaagden vorsten er in de 17 e eeuw wel
in om alleenheerschappij te verkrijgen.
Vanaf het begin van de 17e eeuw streefden Franse koningen naar uitbreiding van macht en
versterking centraal gezag d.m.v. Adel beperken: door ambtenaren apparaat, zelf belastingen te
heffen.
Absolutisme:
- Politiek: koning beslist alles
- Militair: beroepsleger, daarmee ook macht van de adel ingeperkt.
- Economisch: Mercantilisme, de import te beperken (d.m.v. Tariefmuren) en het bevorderen
van de export.
- Religieus: geloofseenheid (vanaf 1685, ongeldig Edict van Nantes (De protestanten kregen
rechten op uitoefening van hun geloof)) Droit Divin; de koning was de plaatsvervanger van
God op aarde.
5.2 Burgerlijke cultuur en hofcultuur:
In de meeste (katholieke) landen in Europa waren vorsten en de kerk de belangrijkste
opdrachtgevers voor kunstenaars, maar in de protestantse Nederlandse Republiek waren juist
burgers de belangrijkste opdrachtgevers.
Bestuur in de republiek was bijzonder: er was geen koning en de adel had weinig macht. De
bestuursfuncties waren in de steden.
Tolerantie:
- Niet: Calvinisme was de leidinggevende godsdienst, andere godsdiensten werden
achtergesteld (je moest Calvinist zijn als je een bestuursfunctie zoals regent wilde zijn)
- Wel: Niemand werd vervolgd door zijn of haar godsdienst en er was vrijheid van godsdienst.
5.3 De wetenschappelijke revolutie:
Lange tijd waren geleerden echte boekenwurmen: ze deden zelf geen onderzoek, maar ze
discussieerden voor al over de vraag welke Griekse of Romeinse auteur het meest gezaghebbend was
over een bepaald onderwerp. Vanaf de 16 e eeuw begonnen geleerden zelf de natuur te
onderzoeken.
Een 17e eeuwse ontwikkeling waarbij men onderzoek deed dmv observeren en logisch redeneren.
- Rationalisme: kennis verkrijgen dmv logisch beredeneren.
- Empirisme: kennis verkrijgen dmv zintuiglijke waarneming.
Réne Descartes —> mechanische wereldbeeld:
- God had de wereld in beweging gezet.
- Daarna zou alles zelfstandig functioneren via natuurwetten.
