LEREN VAN KUNST – RUIMTE VOOR &
DOOR CREATIVITEIT
Inhoudsopgave
Creativiteit vleugels geven................................................................................................................3
rollen van de leerkracht....................................................................................................................3
6. Wat leert kunst ons over ontwepr?...............................................................................................4
open-ended.........................................................................................................................................4
Persoonlijke betekenisgeving..........................................................................................................5
Z!ntuiglijk.........................................................................................................................................6
7. Nieuwsgierigheid: opwekken van genoeglijk gemis.......................................................................6
de vraag..............................................................................................................................................7
Kennis achterhouden..........................................................................................................................7
Verstoren van de verwachting............................................................................................................7
Openhouden van de uitkomst.............................................................................................................7
8. Verdere tips voor je ontwerp.........................................................................................................9
Geïntegreerd betekenisvol onderwijs..................................................................................................9
Thematisch en concentrisch werken...............................................................................................9
Persoonlijke verbinding...................................................................................................................9
Denken vanuit een hoe-vraag.......................................................................................................10
UIt de groeve.................................................................................................................................10
creativiteit is creëren.........................................................................................................................10
design-based learning...................................................................................................................10
de uitnodigende leeromgeving..........................................................................................................11
schuurpapieren letters..................................................................................................................11
Incubatietijd en open mind...............................................................................................................11
Eigenheid en volgen van je eigen pad...............................................................................................12
samenwerken en uitwisselen............................................................................................................12
Samenvatting....................................................................................................................................13
9. Wat leert de kunst ons over ons didactisch handelen?................................................................14
Non-conformistische grondhouding..................................................................................................14
Openheid...........................................................................................................................................14
Focus op proces.................................................................................................................................14
10. Op groei gericht: openheid voor nieuwe dingen........................................................................15
Growth mindset................................................................................................................................15
Je hebt het talent van je ouders, zie ik..........................................................................................15
dat mag je niet zeggen. Jij bent gewoon slim, en je vriendinnnetje heeft weer andere talenten. 15
1
, wow wat spelen jullie goed. Heb je veel geoefend? wat heb je allemaal gedaan zodat je vandaag
zo goed kon spelen?......................................................................................................................16
11. Einde van stokken en wortels. OVer intrinsieke motivatie.........................................................17
autonomie.........................................................................................................................................18
Meesterschap....................................................................................................................................18
Verbondenheid..................................................................................................................................18
12. waardevrij observeren, of het uitstellen van je oordeel?...........................................................19
Je gaat het pas zien als je het doorhebt............................................................................................19
zien wat we willen zien.....................................................................................................................20
zien wat we geacht worden te zien...................................................................................................20
geen verandering willen zien.............................................................................................................20
Samenvatting observeren.................................................................................................................21
13. Kunst van het stellen van vragen...............................................................................................21
Fasen van het creatieve proces.........................................................................................................23
Vragen om te divergeren..................................................................................................................24
Vragen om te convergeren................................................................................................................25
Vragen om te helpen reflecteren.......................................................................................................25
14. ‘Beoordelen’ van creativiteit......................................................................................................26
Waarom?..........................................................................................................................................26
Wat?.................................................................................................................................................26
Hoe?..................................................................................................................................................27
Feedup, feedback en feedforward.....................................................................................................28
Teacher-assessments, self-assessments en peer-assessments..........................................................29
Samenvattend: beoordelen...............................................................................................................29
Klaar................................................................................................................................................30
D21....................................................................................................................................................30
Concentrisch curriculum & non-confromistisch pedagogiek.........................................................30
creativiteit als belangrijkste 21ste-eeuwse vaardigheid..................................................................31
onderzoeken en creëren als didactiek...........................................................................................31
Kunst en kunstenaar......................................................................................................................32
openheid.......................................................................................................................................32
2
,CREATIVITEIT VLEUGELS GEVEN
Creativiteit
- Vaardigheid van een leerling om ideeën te bedenken & dingen te creëren die nieuw, verrassend en
waardevol zijn voor de leerling zelf
- Een manier van denken & doen die je kan aanleren
- Complex meetbare leeropbrengst
- Iteratief & individueel proces waarin je de leerling begeleidt
- Vanaf startmoment gaat divergeren & convergeren, in willekeurige volgorde
- Onderzoeken, maken en reflecteren
Hoe creativiteit vleugels geven?
- Onderwijs die leerling uitdaagt & uitnodigt
ROLLEN VAN DE LEERKRACHT
Leerkracht
- De ontwerper/ designer van de leeromgeving
- Bedenken hoe de omgeving eruit ziet
o Werkelijke fysieke omgeving
= Opstelling stoelen, tafels, beschikbare leermiddelen, kleuren van gordijnen,
muziekinstallatie…
o Niet-fysieke omgeving
= welke vormen kiest de leerkracht om leerling uit te dagen? Welke werkvormen? Welk
materiaal? Hoe ordenen we de leerinhoud? Is er directe instructie? …
Taak van de begeleider van het proces
- Hoe handelen? Hoe leerlingen aanspreken? Welke vragen stellen? Hoe proces voeden zonder te
sturen? …
3
, 6. WAT LEERT KUNST ONS OVER ONTWEPR?
OPEN-ENDED
Kunst: niet gericht op waarheidsvinding/ goed & fout
- Bevragen
- Openzetten
- Meenemen in het ontwerp van je eigen onderwijs
- Uitkomsten van je opdrachten staan niet vast
Speelveld: metafoor
- Op het veld spelen alle leerlingen, geen chaotisch veld waarin ze geen idee hebben waarmee ze bezig
zijn. De leerkracht heeft het veld ontworpen: spelregels beschreven, bedoeling van het spel… binnen
de kaders spelen de leerlingen. Uitkomt van het spel is niet zeker, je weet wel waarmee ze gaan
spelen: welke tools? Waarover gaat het spel? …
Kaders & regels v/h spel bepalen met welke inhoudelijke aspecten de leerlingen gaan oefenen
- Speelveld = authentieke leersituatie
o Zelf gemaakt, bedacht en ontworpen
o Binnen het veld: ruimte voor eigen inbreng
- Spelregels
o Niet doelgericht
o Zorgen dat bedoeling van spel duidelijk wordt
o Voeden het proces
Speelvelddenken: 2 belangrijke elementen
- Elk individu de kans om op zijn eigen manier, aansluiten bij zijn eigen relevantie, manier van werken,
nieuwsgierigheid en vragen, het spel te spelen
- Meer ruimte om eigen invulling te geven: de opbrengst telt niet, maar de manier waarop
Hardloopwedstrijd
- Meestal: onderwijs vraagt hardloopwedstrijd te houden
o Waar beginnen ze? Waar eindigen ze? Binnen welke marge moeten ze de finish halen?
o Niet halen = opnieuw doen tot ze het kunnen
o Differentiëren = afstand korter/ langer maken
Leerkracht bepaalt wat iedereen moet kunnen
Frustratie bij leerlingen die dit niet kunnen/ juist allang kunnen….
Ruimte voor iedereen
Belangrijk dat er ruimte is voor elk individu
- Keuzevrijheid
- Tonen wat hij kan/ durft/ wilt en leuk vindt
- Inzetten wat je kunt & verbinden met wat anderen kunnen
- Ruimte aan leiders & volgers & om te wisselen van rol
4
DOOR CREATIVITEIT
Inhoudsopgave
Creativiteit vleugels geven................................................................................................................3
rollen van de leerkracht....................................................................................................................3
6. Wat leert kunst ons over ontwepr?...............................................................................................4
open-ended.........................................................................................................................................4
Persoonlijke betekenisgeving..........................................................................................................5
Z!ntuiglijk.........................................................................................................................................6
7. Nieuwsgierigheid: opwekken van genoeglijk gemis.......................................................................6
de vraag..............................................................................................................................................7
Kennis achterhouden..........................................................................................................................7
Verstoren van de verwachting............................................................................................................7
Openhouden van de uitkomst.............................................................................................................7
8. Verdere tips voor je ontwerp.........................................................................................................9
Geïntegreerd betekenisvol onderwijs..................................................................................................9
Thematisch en concentrisch werken...............................................................................................9
Persoonlijke verbinding...................................................................................................................9
Denken vanuit een hoe-vraag.......................................................................................................10
UIt de groeve.................................................................................................................................10
creativiteit is creëren.........................................................................................................................10
design-based learning...................................................................................................................10
de uitnodigende leeromgeving..........................................................................................................11
schuurpapieren letters..................................................................................................................11
Incubatietijd en open mind...............................................................................................................11
Eigenheid en volgen van je eigen pad...............................................................................................12
samenwerken en uitwisselen............................................................................................................12
Samenvatting....................................................................................................................................13
9. Wat leert de kunst ons over ons didactisch handelen?................................................................14
Non-conformistische grondhouding..................................................................................................14
Openheid...........................................................................................................................................14
Focus op proces.................................................................................................................................14
10. Op groei gericht: openheid voor nieuwe dingen........................................................................15
Growth mindset................................................................................................................................15
Je hebt het talent van je ouders, zie ik..........................................................................................15
dat mag je niet zeggen. Jij bent gewoon slim, en je vriendinnnetje heeft weer andere talenten. 15
1
, wow wat spelen jullie goed. Heb je veel geoefend? wat heb je allemaal gedaan zodat je vandaag
zo goed kon spelen?......................................................................................................................16
11. Einde van stokken en wortels. OVer intrinsieke motivatie.........................................................17
autonomie.........................................................................................................................................18
Meesterschap....................................................................................................................................18
Verbondenheid..................................................................................................................................18
12. waardevrij observeren, of het uitstellen van je oordeel?...........................................................19
Je gaat het pas zien als je het doorhebt............................................................................................19
zien wat we willen zien.....................................................................................................................20
zien wat we geacht worden te zien...................................................................................................20
geen verandering willen zien.............................................................................................................20
Samenvatting observeren.................................................................................................................21
13. Kunst van het stellen van vragen...............................................................................................21
Fasen van het creatieve proces.........................................................................................................23
Vragen om te divergeren..................................................................................................................24
Vragen om te convergeren................................................................................................................25
Vragen om te helpen reflecteren.......................................................................................................25
14. ‘Beoordelen’ van creativiteit......................................................................................................26
Waarom?..........................................................................................................................................26
Wat?.................................................................................................................................................26
Hoe?..................................................................................................................................................27
Feedup, feedback en feedforward.....................................................................................................28
Teacher-assessments, self-assessments en peer-assessments..........................................................29
Samenvattend: beoordelen...............................................................................................................29
Klaar................................................................................................................................................30
D21....................................................................................................................................................30
Concentrisch curriculum & non-confromistisch pedagogiek.........................................................30
creativiteit als belangrijkste 21ste-eeuwse vaardigheid..................................................................31
onderzoeken en creëren als didactiek...........................................................................................31
Kunst en kunstenaar......................................................................................................................32
openheid.......................................................................................................................................32
2
,CREATIVITEIT VLEUGELS GEVEN
Creativiteit
- Vaardigheid van een leerling om ideeën te bedenken & dingen te creëren die nieuw, verrassend en
waardevol zijn voor de leerling zelf
- Een manier van denken & doen die je kan aanleren
- Complex meetbare leeropbrengst
- Iteratief & individueel proces waarin je de leerling begeleidt
- Vanaf startmoment gaat divergeren & convergeren, in willekeurige volgorde
- Onderzoeken, maken en reflecteren
Hoe creativiteit vleugels geven?
- Onderwijs die leerling uitdaagt & uitnodigt
ROLLEN VAN DE LEERKRACHT
Leerkracht
- De ontwerper/ designer van de leeromgeving
- Bedenken hoe de omgeving eruit ziet
o Werkelijke fysieke omgeving
= Opstelling stoelen, tafels, beschikbare leermiddelen, kleuren van gordijnen,
muziekinstallatie…
o Niet-fysieke omgeving
= welke vormen kiest de leerkracht om leerling uit te dagen? Welke werkvormen? Welk
materiaal? Hoe ordenen we de leerinhoud? Is er directe instructie? …
Taak van de begeleider van het proces
- Hoe handelen? Hoe leerlingen aanspreken? Welke vragen stellen? Hoe proces voeden zonder te
sturen? …
3
, 6. WAT LEERT KUNST ONS OVER ONTWEPR?
OPEN-ENDED
Kunst: niet gericht op waarheidsvinding/ goed & fout
- Bevragen
- Openzetten
- Meenemen in het ontwerp van je eigen onderwijs
- Uitkomsten van je opdrachten staan niet vast
Speelveld: metafoor
- Op het veld spelen alle leerlingen, geen chaotisch veld waarin ze geen idee hebben waarmee ze bezig
zijn. De leerkracht heeft het veld ontworpen: spelregels beschreven, bedoeling van het spel… binnen
de kaders spelen de leerlingen. Uitkomt van het spel is niet zeker, je weet wel waarmee ze gaan
spelen: welke tools? Waarover gaat het spel? …
Kaders & regels v/h spel bepalen met welke inhoudelijke aspecten de leerlingen gaan oefenen
- Speelveld = authentieke leersituatie
o Zelf gemaakt, bedacht en ontworpen
o Binnen het veld: ruimte voor eigen inbreng
- Spelregels
o Niet doelgericht
o Zorgen dat bedoeling van spel duidelijk wordt
o Voeden het proces
Speelvelddenken: 2 belangrijke elementen
- Elk individu de kans om op zijn eigen manier, aansluiten bij zijn eigen relevantie, manier van werken,
nieuwsgierigheid en vragen, het spel te spelen
- Meer ruimte om eigen invulling te geven: de opbrengst telt niet, maar de manier waarop
Hardloopwedstrijd
- Meestal: onderwijs vraagt hardloopwedstrijd te houden
o Waar beginnen ze? Waar eindigen ze? Binnen welke marge moeten ze de finish halen?
o Niet halen = opnieuw doen tot ze het kunnen
o Differentiëren = afstand korter/ langer maken
Leerkracht bepaalt wat iedereen moet kunnen
Frustratie bij leerlingen die dit niet kunnen/ juist allang kunnen….
Ruimte voor iedereen
Belangrijk dat er ruimte is voor elk individu
- Keuzevrijheid
- Tonen wat hij kan/ durft/ wilt en leuk vindt
- Inzetten wat je kunt & verbinden met wat anderen kunnen
- Ruimte aan leiders & volgers & om te wisselen van rol
4
