Proactieve
zorgplanning
Wanneer het leven draait om kwaliteit in
plaats van kwantiteit
[Ondertitel van
document]
Famke van Elk
Avans Hogeschool
Famke van Elk, Avans Hogeschool
,Proactieve zorgplanning
Wanneer het leven draait om kwaliteit
in plaats van kwantiteit
Product
Onderzoeksverslag afstudeerfase 1e gelegenheid
Naam: Famke van Elk
Studentnummer: 2084290
Klas: 24VDB4 afstuderen gr3
Organisatie
Van Neynsel locatie De Taling
’s-Hertogenbosch
Lectoraat Zorg rond het levenseinde (End of Life Care)
Opdrachtgever: Ruud Uitterhoeve
Onderwijsinstelling:
Avans Hogeschool ’s-Hertogenbosch
Opleiding: HBO verpleegkunde
e
1 beoordelaar: Tejo Hijlkema
2e beoordelaar: Ruud Uitterhoeve
Begeleider: Ruud Uitterhoeve
Studenten peer groep:
Merel Merkelbach
Nathalie van der Burg
Aantal woorden samenvatting: Nederlands: 388
Engels: 384
Aantal woorden kern: 13.195
FAMKE VAN ELK, AVANS HOGESCHOOL
,Voorwoord
Beste lezer,
Voor u ligt het onderzoeksverslag ‘Proactieve zorgplanning. Wanneer het leven draait om kwaliteit in
plaats van kwantiteit’. Dit praktijkgerichte onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Lectoraat Zorg
rond het Levenseinde in samenwerking met ouderenzorgorganisatie Van Neynsel. Het onderzoek is
uitgevoerd in de periode van september tot en met december 2019 en is onderdeel van de
afstudeerfase van de opleiding HBO-Verpleegkunde aan Avans Hogeschool te ’s-Hertogenbosch.
Het onderzoek is uitgevoerd bij verpleeghuis De Taling, onderdeel van ouderenzorgorganisatie Van
Neynsel. Er is kwantitatief onderzoek verricht om de belangrijkste barrières in kaart te brengen die de
EVV’ers van De Taling ervaren bij het voeren van proactieve zorgplanning gesprekken.
Graag wil ik mijn begeleidend docent Ruud Uitterhoeve, die tevens de opdrachtgever van het
onderzoek was, bedanken voor alle hulp en adviezen tijdens de afgelopen periode. Ook wil ik de
studenten uit mijn peergroep bedanken, omdat ik altijd bij hun terecht kon met vragen. Tevens wil ik
Celine bedanken voor de fijne samenwerking, we hebben vaak samen kunnen sparren over het
onderzoek. Ook wil ik alle collega’s van De Taling bedanken voor hun medewerking, waarbij de
respondenten in het bijzonder. Zonder hen was dit onderzoeksverslag niet tot stand gekomen.
Tot slot wil ik mijn familie, vriendinnen en vriend bedanken voor al het geduld, de mentale steun en
hun begrip tijdens de afgelopen periode.
Ik wens u veel leesplezier!
Famke van Elk
Dreumel, december 2019
FAMKE VAN ELK, AVANS HOGESCHOOL
,Samenvatting
Bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen vormen de meest kwetsbare groep ouderen in de
Nederlandse samenleving. Tachtig procent van de bewoners heeft een (zeer) ernstige lichamelijk
beperking, in 85% van de gevallen is de bewoner bekend met meer dan twee chronische
aandoeningen. De behoefte aan palliatieve zorg is hierdoor gestegen, waardoor een proactieve
houding van zorgverleners wordt verwacht. Een verpleeghuis waar proactieve zorg wordt verleend is
verpleeghuis Van Neynsel, locatie De Taling. De eerst verantwoordelijk verzorgenden en
verpleegkundigen (EVV’ers) spelen hier een belangrijke rol bij het voeren van proactieve zorgplanning
gesprekken. Uit eerder onderzoek blijkt dat de EVV’ers barrières ervaren bij het voeren van proactieve
zorgplanning gesprekken. Daarom is voor dit onderzoek de volgende vraagstelling geformuleerd:
welke barrières ervaren de EVV’ers van verpleeghuis Van Neynsel, locatie De Taling bij het voeren van
proactieve zorgplanning gesprekken?
Om antwoord te geven op de vraagstelling werd kwantitatief onderzoek verricht, door middel van het
afnemen van een vragenlijst. Van de veertien EVV’ers die voor het onderzoek geïncludeerd werden,
namen uiteindelijk tien EVV’ers deel aan het onderzoek.
De volgende items van de vragenlijst werden als zeer belangrijke barrière beoordeeld bij het voeren
van proactieve zorgplanning gesprekken: een gebrek aan tijd voor het voeren van gesprekken, de
moeite van bewoners om beperkingen en complicaties van levensverlengende behandelingen te
begrijpen, bewoners die niet meer in staat zijn om beslissingen te nemen omtrent de laatste levensfase
en bewoners en familieleden die moeite hebben om hun slechte prognose en die van hun dierbare te
accepteren. Verder: bewoners die niet openstaan voor het voeren van deze gesprekken, gebrek aan
overeenstemming onder familieleden, taalbarrières en familieleden die de kwantiteit van het leven
belangrijker vinden dan de kwaliteit.
De onderzoeksmethode heeft bijgedragen aan het beantwoorden van de onderzoeksvraag. Echter, om
het proces van proactieve zorgplanning te verbeteren binnen De Taling, is het van belang om te
onderzoeken hoe vaardig de EVV’ers momenteel zijn in het voeren van deze gesprekken.
Er kan geconcludeerd worden dat een gebrek aan tijd de belangrijkste barrière is voor de EVV’ers van
De Taling bij het voeren van proactieve zorgplanning gesprekken. Daarnaast ervaren de EVV’ers veel
belangrijke barrières op het gebied van bewoners / familieleden. De belangrijkste barrières op dit
gebied zijn: de moeite van bewoners om de beperkingen en complicaties van levensverlengende
behandelingen te begrijpen en de moeite van bewoners om hun slechte prognose te accepteren.
FAMKE VAN ELK, AVANS HOGESCHOOL
,Abstract
Residents of nursing and care homes are the most vulnerable group of elderly people in the Dutch
society. Eighty percent of the residents have a (very) severe physical disability, in 85% of the cases the
resident has more than two chronic diseases. As a result the need for palliative care has increased, that
is why a proactive attitude of care providers is expected. A nursing home where proactive care is
provided is nursing home Van Neynsel, location De Taling. The primary caregivers here play an
important role in conducting advance care planning conversations. Previous research has shown that
primary caregivers experience barriers when conducting advance care planning conversations.
Therefore, the following question has been formulated for this study: what barriers do the primary
caregivers of the Van Neynsel nursing home, De Taling location, experience when conducting advance
care planning conversations?
In order to answer the research question, quantitative research was carried out by means of a
questionnaire. Fourteen primary care givers were included in the study. Ten eventually took part in
the questionnaire.
The following items of the questionnaire were considered to be very important barriers to conduct
advance care planning conversations: lack of time for conversations, residents having a difficulty in
understanding the limitations and complications of life-enhancing treatments, residents who are no
longer able to make decisions about the final stage of life, and residents and family members who have
difficulty accepting bad prognosis (for themselves and that of their loved one). Furthermore: residents
who are not open to these conversations, disagreement among family members, language barriers
and family members who consider the quantity of life more important than the quality.
The method has contributed to answering the research question. However, in order to improve the
process of advance care planning within De Taling, it is important to examine how proficient the
primary caregivers are at this moment in time in conducting these conversations.
It can be concluded that a lack of time is the main barrier for primary caregivers to conduct advance
care planning conversations. In addition, they experience many important barriers in the area of
residents / family members. The main barriers in this area are: residents having a difficulty to
understand the limitations and complications of life-enhancing treatments and residents that having a
difficulty to accept their bad prognosis.
FAMKE VAN ELK, AVANS HOGESCHOOL
,Inhoudsopgave
1. Inleiding……………………………………………………………………………………………………………1
2. Methode praktijkgericht onderzoek
2.1 Onderzoeksdesign ………………………………………………………………………………………5
2.2 Setting en onderzoekspopulatie ..................................................................................5
2.3 Dataverzameling
2.3.1 Ontwikkeling meetinstrument ……………………………………………………...............6
2.3.2 Procedure……………………………………………………………………………………………….12
2.4 Data-analyse
2.4.1 Data-analyse gesloten vragen ……………………………………………………………….13
2.4.2 Data-analyse open vragen …………………………………………………………………….14
2.5 Ethische aspecten ……………………………………………………………………………………….14
3. Resultaten
3.1 Persoonlijke gegevens respondenten……………………………………………………….15
3.2 Belemmeringen bij gesprekken over zorgdoelen
in de laatste levensfase ……………………………………………………………………………..16
3.3 Suggesties ter verbetering van de communicatie en besluitvorming
over zorgdoelen in de laatste levensfase …………………………………………………..22
4. Discussie
4.1 Discussie onderzoeksmethode ………………………………………………………………….24
4.2 Discussie resultaten…………………………………………………………………………………….25
5. Conclusie …………………………………………………………………………………………………………29
6. Aanbevelingen
6.1 Aanbevelingen voor de praktijk ………………………………………………………………..30
6.2 Aanbevelingen voor vervolgonderzoek ……………………………………………………31
Referentielijst …………………………………………………………………………………………………….32
Bijlagen
Bijlage 1: Vragenlijst van Aleksova et al. (2016) ……………………………………………………………34
Bijlage 2: Definitieve Nederlandse vertaling van de vragenlijst……………………………………..52
van Aleksova et al. (2016)
Bijlage 3: Definitieve vragenlijst……………………………………………………………………………………68
Bijlage 4: Informatiebrief voor deelname aan praktijkgericht onderzoek…………………….77
Bijlage 5: Informatieposter praktijkgericht onderzoek…………………………………………………79
Bijlage 6: Toestemmingsformulier voor deelname aan praktijkgericht onderzoek………80
Bijlage 7: Resultaten SPSS van onderdeel 1 van de vragenlijst………………………………………81
Bijlage 8: Resultaten SPSS van onderdeel 3 van de vragenlijst……………………………………….86
Bijlage 9: Reflectieverslag professioneel gedrag……………………………………………………………89
Bijlage 10: Feedbackformulier opdrachtgever professioneel gedrag ……………………………92
FAMKE VAN ELK, AVANS HOGESCHOOL
, Inleiding
Het aandeel ouderen in de totale Nederlandse bevolking neemt de laatste jaren geleidelijk aan toe. In
de twintigste eeuw is het aantal 65-plussers in Nederland gestegen van 0,3 miljoen in 1900 tot 3,2
miljoen in 2018. Bovendien neemt het aandeel tachtigplussers in de groep van 65-plussers ook toe,
waardoor er van een dubbele vergrijzing wordt gesproken (Volksgezondheidszorg.info, z.d.). De
verwachting is dat het aantal ouderen zal stijgen tot ongeveer 4,5 miljoen in 2040 (Rijksoverheid,
2018).
Door de toename van het aantal ouderen in de samenleving, is ook het aantal mensen wat behoefte
heeft aan zorg gestegen. In 2018 had 50,7% van de Nederlandse bevolking tussen de 65 en 75 jaar één
of meerdere langdurige aandoeningen. Van alle 75 plussers was dit 51,4 % (CBS StatLine, 2019). Om
een bijdrage te leveren aan het houdbaar houden van de zorgkosten in de toekomst, zijn er in 2015
hervormingen in de langdurige zorg doorgevoerd. Een gevolg van deze hervormingen is dat mensen
minder snel in aanmerking komen voor een indicatie voor het verpleeg- of verzorgingshuis (Verbeek-
Oudijk & Van Campen, 2017).
In Nederland woonden in 2015 ongeveer 117.000 ouderen in een verpleeg- of verzorgingshuis.
Doordat er steeds minder mensen naar een verpleeg- of verzorgingshuis verhuizen, vormen die
bewoners de meest kwetsbare groep ouderen in de samenleving. Doorgaans is een geleidelijke
verslechtering van de gezondheid de directe aanleiding voor een opname. Tachtig procent van de
bewoners heeft dan ook een (zeer) ernstige lichamelijk beperking, in 85% van de gevallen is de
bewoner bekend met meer dan twee chronische aandoeningen (Verbeek-Oudijk & Van Campen,
2017). De behoefte aan palliatieve zorg zal hierdoor toenemen. Bewoners met een chronische
aandoening hebben immers, op een bepaald moment, een vorm van palliatieve zorg nodig (IKNL,
2014).
De World Health Organisation (2002) definieert palliatieve zorg als volgt (IKNL/palliactief, 2017, p. 1):
Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van leven verbetert van patiënten en hun
naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening, door het voorkomen
en verlichten van lijden door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling
en behandeling van pijn en andere symptomen van lichamelijke, psychosociale en spirituele
aard.
Palliatieve zorg is onderdeel van de reguliere, generalistische zorgverlening in Nederland (IKNL, 2014)
en kent vier kenmerken. Ten eerste kan palliatieve zorg gelijktijdig verleend worden met ziektegerichte
behandeling. Verder is het van belang dat er wordt samengewerkt in een interdisciplinair team van
generalistische zorgverleners, vrijwilligers en waar nodig specialistische zorgverleners in nauwe
samenwerking met de patiënt en diens naasten, om als onderdeel van gezamenlijke besluitvorming de
behandeling af te stemmen op de behoeften, waarden en wensen van de patiënt. Daarnaast vindt er
coördinatie van zorg plaats door de centrale zorgverlener om de continuïteit van de zorg te
waarborgen. Ten slotte worden de wensen van de patiënt en diens naasten omtrent waardigheid
erkend en ondersteund, zowel tijdens het ziekteproces of de kwetsbaarheid als gedurende het
stervensproces en na de dood (IKNL/palliactief, 2017).
1
FAMKE VAN ELK, AVANS HOGESCHOOL
zorgplanning
Wanneer het leven draait om kwaliteit in
plaats van kwantiteit
[Ondertitel van
document]
Famke van Elk
Avans Hogeschool
Famke van Elk, Avans Hogeschool
,Proactieve zorgplanning
Wanneer het leven draait om kwaliteit
in plaats van kwantiteit
Product
Onderzoeksverslag afstudeerfase 1e gelegenheid
Naam: Famke van Elk
Studentnummer: 2084290
Klas: 24VDB4 afstuderen gr3
Organisatie
Van Neynsel locatie De Taling
’s-Hertogenbosch
Lectoraat Zorg rond het levenseinde (End of Life Care)
Opdrachtgever: Ruud Uitterhoeve
Onderwijsinstelling:
Avans Hogeschool ’s-Hertogenbosch
Opleiding: HBO verpleegkunde
e
1 beoordelaar: Tejo Hijlkema
2e beoordelaar: Ruud Uitterhoeve
Begeleider: Ruud Uitterhoeve
Studenten peer groep:
Merel Merkelbach
Nathalie van der Burg
Aantal woorden samenvatting: Nederlands: 388
Engels: 384
Aantal woorden kern: 13.195
FAMKE VAN ELK, AVANS HOGESCHOOL
,Voorwoord
Beste lezer,
Voor u ligt het onderzoeksverslag ‘Proactieve zorgplanning. Wanneer het leven draait om kwaliteit in
plaats van kwantiteit’. Dit praktijkgerichte onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het Lectoraat Zorg
rond het Levenseinde in samenwerking met ouderenzorgorganisatie Van Neynsel. Het onderzoek is
uitgevoerd in de periode van september tot en met december 2019 en is onderdeel van de
afstudeerfase van de opleiding HBO-Verpleegkunde aan Avans Hogeschool te ’s-Hertogenbosch.
Het onderzoek is uitgevoerd bij verpleeghuis De Taling, onderdeel van ouderenzorgorganisatie Van
Neynsel. Er is kwantitatief onderzoek verricht om de belangrijkste barrières in kaart te brengen die de
EVV’ers van De Taling ervaren bij het voeren van proactieve zorgplanning gesprekken.
Graag wil ik mijn begeleidend docent Ruud Uitterhoeve, die tevens de opdrachtgever van het
onderzoek was, bedanken voor alle hulp en adviezen tijdens de afgelopen periode. Ook wil ik de
studenten uit mijn peergroep bedanken, omdat ik altijd bij hun terecht kon met vragen. Tevens wil ik
Celine bedanken voor de fijne samenwerking, we hebben vaak samen kunnen sparren over het
onderzoek. Ook wil ik alle collega’s van De Taling bedanken voor hun medewerking, waarbij de
respondenten in het bijzonder. Zonder hen was dit onderzoeksverslag niet tot stand gekomen.
Tot slot wil ik mijn familie, vriendinnen en vriend bedanken voor al het geduld, de mentale steun en
hun begrip tijdens de afgelopen periode.
Ik wens u veel leesplezier!
Famke van Elk
Dreumel, december 2019
FAMKE VAN ELK, AVANS HOGESCHOOL
,Samenvatting
Bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen vormen de meest kwetsbare groep ouderen in de
Nederlandse samenleving. Tachtig procent van de bewoners heeft een (zeer) ernstige lichamelijk
beperking, in 85% van de gevallen is de bewoner bekend met meer dan twee chronische
aandoeningen. De behoefte aan palliatieve zorg is hierdoor gestegen, waardoor een proactieve
houding van zorgverleners wordt verwacht. Een verpleeghuis waar proactieve zorg wordt verleend is
verpleeghuis Van Neynsel, locatie De Taling. De eerst verantwoordelijk verzorgenden en
verpleegkundigen (EVV’ers) spelen hier een belangrijke rol bij het voeren van proactieve zorgplanning
gesprekken. Uit eerder onderzoek blijkt dat de EVV’ers barrières ervaren bij het voeren van proactieve
zorgplanning gesprekken. Daarom is voor dit onderzoek de volgende vraagstelling geformuleerd:
welke barrières ervaren de EVV’ers van verpleeghuis Van Neynsel, locatie De Taling bij het voeren van
proactieve zorgplanning gesprekken?
Om antwoord te geven op de vraagstelling werd kwantitatief onderzoek verricht, door middel van het
afnemen van een vragenlijst. Van de veertien EVV’ers die voor het onderzoek geïncludeerd werden,
namen uiteindelijk tien EVV’ers deel aan het onderzoek.
De volgende items van de vragenlijst werden als zeer belangrijke barrière beoordeeld bij het voeren
van proactieve zorgplanning gesprekken: een gebrek aan tijd voor het voeren van gesprekken, de
moeite van bewoners om beperkingen en complicaties van levensverlengende behandelingen te
begrijpen, bewoners die niet meer in staat zijn om beslissingen te nemen omtrent de laatste levensfase
en bewoners en familieleden die moeite hebben om hun slechte prognose en die van hun dierbare te
accepteren. Verder: bewoners die niet openstaan voor het voeren van deze gesprekken, gebrek aan
overeenstemming onder familieleden, taalbarrières en familieleden die de kwantiteit van het leven
belangrijker vinden dan de kwaliteit.
De onderzoeksmethode heeft bijgedragen aan het beantwoorden van de onderzoeksvraag. Echter, om
het proces van proactieve zorgplanning te verbeteren binnen De Taling, is het van belang om te
onderzoeken hoe vaardig de EVV’ers momenteel zijn in het voeren van deze gesprekken.
Er kan geconcludeerd worden dat een gebrek aan tijd de belangrijkste barrière is voor de EVV’ers van
De Taling bij het voeren van proactieve zorgplanning gesprekken. Daarnaast ervaren de EVV’ers veel
belangrijke barrières op het gebied van bewoners / familieleden. De belangrijkste barrières op dit
gebied zijn: de moeite van bewoners om de beperkingen en complicaties van levensverlengende
behandelingen te begrijpen en de moeite van bewoners om hun slechte prognose te accepteren.
FAMKE VAN ELK, AVANS HOGESCHOOL
,Abstract
Residents of nursing and care homes are the most vulnerable group of elderly people in the Dutch
society. Eighty percent of the residents have a (very) severe physical disability, in 85% of the cases the
resident has more than two chronic diseases. As a result the need for palliative care has increased, that
is why a proactive attitude of care providers is expected. A nursing home where proactive care is
provided is nursing home Van Neynsel, location De Taling. The primary caregivers here play an
important role in conducting advance care planning conversations. Previous research has shown that
primary caregivers experience barriers when conducting advance care planning conversations.
Therefore, the following question has been formulated for this study: what barriers do the primary
caregivers of the Van Neynsel nursing home, De Taling location, experience when conducting advance
care planning conversations?
In order to answer the research question, quantitative research was carried out by means of a
questionnaire. Fourteen primary care givers were included in the study. Ten eventually took part in
the questionnaire.
The following items of the questionnaire were considered to be very important barriers to conduct
advance care planning conversations: lack of time for conversations, residents having a difficulty in
understanding the limitations and complications of life-enhancing treatments, residents who are no
longer able to make decisions about the final stage of life, and residents and family members who have
difficulty accepting bad prognosis (for themselves and that of their loved one). Furthermore: residents
who are not open to these conversations, disagreement among family members, language barriers
and family members who consider the quantity of life more important than the quality.
The method has contributed to answering the research question. However, in order to improve the
process of advance care planning within De Taling, it is important to examine how proficient the
primary caregivers are at this moment in time in conducting these conversations.
It can be concluded that a lack of time is the main barrier for primary caregivers to conduct advance
care planning conversations. In addition, they experience many important barriers in the area of
residents / family members. The main barriers in this area are: residents having a difficulty to
understand the limitations and complications of life-enhancing treatments and residents that having a
difficulty to accept their bad prognosis.
FAMKE VAN ELK, AVANS HOGESCHOOL
,Inhoudsopgave
1. Inleiding……………………………………………………………………………………………………………1
2. Methode praktijkgericht onderzoek
2.1 Onderzoeksdesign ………………………………………………………………………………………5
2.2 Setting en onderzoekspopulatie ..................................................................................5
2.3 Dataverzameling
2.3.1 Ontwikkeling meetinstrument ……………………………………………………...............6
2.3.2 Procedure……………………………………………………………………………………………….12
2.4 Data-analyse
2.4.1 Data-analyse gesloten vragen ……………………………………………………………….13
2.4.2 Data-analyse open vragen …………………………………………………………………….14
2.5 Ethische aspecten ……………………………………………………………………………………….14
3. Resultaten
3.1 Persoonlijke gegevens respondenten……………………………………………………….15
3.2 Belemmeringen bij gesprekken over zorgdoelen
in de laatste levensfase ……………………………………………………………………………..16
3.3 Suggesties ter verbetering van de communicatie en besluitvorming
over zorgdoelen in de laatste levensfase …………………………………………………..22
4. Discussie
4.1 Discussie onderzoeksmethode ………………………………………………………………….24
4.2 Discussie resultaten…………………………………………………………………………………….25
5. Conclusie …………………………………………………………………………………………………………29
6. Aanbevelingen
6.1 Aanbevelingen voor de praktijk ………………………………………………………………..30
6.2 Aanbevelingen voor vervolgonderzoek ……………………………………………………31
Referentielijst …………………………………………………………………………………………………….32
Bijlagen
Bijlage 1: Vragenlijst van Aleksova et al. (2016) ……………………………………………………………34
Bijlage 2: Definitieve Nederlandse vertaling van de vragenlijst……………………………………..52
van Aleksova et al. (2016)
Bijlage 3: Definitieve vragenlijst……………………………………………………………………………………68
Bijlage 4: Informatiebrief voor deelname aan praktijkgericht onderzoek…………………….77
Bijlage 5: Informatieposter praktijkgericht onderzoek…………………………………………………79
Bijlage 6: Toestemmingsformulier voor deelname aan praktijkgericht onderzoek………80
Bijlage 7: Resultaten SPSS van onderdeel 1 van de vragenlijst………………………………………81
Bijlage 8: Resultaten SPSS van onderdeel 3 van de vragenlijst……………………………………….86
Bijlage 9: Reflectieverslag professioneel gedrag……………………………………………………………89
Bijlage 10: Feedbackformulier opdrachtgever professioneel gedrag ……………………………92
FAMKE VAN ELK, AVANS HOGESCHOOL
, Inleiding
Het aandeel ouderen in de totale Nederlandse bevolking neemt de laatste jaren geleidelijk aan toe. In
de twintigste eeuw is het aantal 65-plussers in Nederland gestegen van 0,3 miljoen in 1900 tot 3,2
miljoen in 2018. Bovendien neemt het aandeel tachtigplussers in de groep van 65-plussers ook toe,
waardoor er van een dubbele vergrijzing wordt gesproken (Volksgezondheidszorg.info, z.d.). De
verwachting is dat het aantal ouderen zal stijgen tot ongeveer 4,5 miljoen in 2040 (Rijksoverheid,
2018).
Door de toename van het aantal ouderen in de samenleving, is ook het aantal mensen wat behoefte
heeft aan zorg gestegen. In 2018 had 50,7% van de Nederlandse bevolking tussen de 65 en 75 jaar één
of meerdere langdurige aandoeningen. Van alle 75 plussers was dit 51,4 % (CBS StatLine, 2019). Om
een bijdrage te leveren aan het houdbaar houden van de zorgkosten in de toekomst, zijn er in 2015
hervormingen in de langdurige zorg doorgevoerd. Een gevolg van deze hervormingen is dat mensen
minder snel in aanmerking komen voor een indicatie voor het verpleeg- of verzorgingshuis (Verbeek-
Oudijk & Van Campen, 2017).
In Nederland woonden in 2015 ongeveer 117.000 ouderen in een verpleeg- of verzorgingshuis.
Doordat er steeds minder mensen naar een verpleeg- of verzorgingshuis verhuizen, vormen die
bewoners de meest kwetsbare groep ouderen in de samenleving. Doorgaans is een geleidelijke
verslechtering van de gezondheid de directe aanleiding voor een opname. Tachtig procent van de
bewoners heeft dan ook een (zeer) ernstige lichamelijk beperking, in 85% van de gevallen is de
bewoner bekend met meer dan twee chronische aandoeningen (Verbeek-Oudijk & Van Campen,
2017). De behoefte aan palliatieve zorg zal hierdoor toenemen. Bewoners met een chronische
aandoening hebben immers, op een bepaald moment, een vorm van palliatieve zorg nodig (IKNL,
2014).
De World Health Organisation (2002) definieert palliatieve zorg als volgt (IKNL/palliactief, 2017, p. 1):
Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van leven verbetert van patiënten en hun
naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening, door het voorkomen
en verlichten van lijden door middel van vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling
en behandeling van pijn en andere symptomen van lichamelijke, psychosociale en spirituele
aard.
Palliatieve zorg is onderdeel van de reguliere, generalistische zorgverlening in Nederland (IKNL, 2014)
en kent vier kenmerken. Ten eerste kan palliatieve zorg gelijktijdig verleend worden met ziektegerichte
behandeling. Verder is het van belang dat er wordt samengewerkt in een interdisciplinair team van
generalistische zorgverleners, vrijwilligers en waar nodig specialistische zorgverleners in nauwe
samenwerking met de patiënt en diens naasten, om als onderdeel van gezamenlijke besluitvorming de
behandeling af te stemmen op de behoeften, waarden en wensen van de patiënt. Daarnaast vindt er
coördinatie van zorg plaats door de centrale zorgverlener om de continuïteit van de zorg te
waarborgen. Ten slotte worden de wensen van de patiënt en diens naasten omtrent waardigheid
erkend en ondersteund, zowel tijdens het ziekteproces of de kwetsbaarheid als gedurende het
stervensproces en na de dood (IKNL/palliactief, 2017).
1
FAMKE VAN ELK, AVANS HOGESCHOOL
