Collegeaantekeningen leer- en denkprocessen (onderwijskunde 1)

Leer- en denkprocessen
Inleiding
Klassieke definities van leren: welke gegevens zijn essentieel, komen vaak terug?
Nieuw, gedrag, verbeteren, resultaten en ervaringen

Het leerproces
- Organisme = mens of dier
- Omgeving= schools of buitenschools
- Ervaring= iets voorlezen, rondwandelen en
iets bekijken, luisteren,…
- Rijping doordat je verwerkingsproces
doorloopt -> leerresultaat
! Dit proces kan betrekking hebben op het
‘kennen’, ‘kunnen’ en ‘zijn’, ofwel kennis,
vaardigheden en attitudes. De ‘ervaring’
(contact met de omgeving) is hiervan de
trigger.

Fasen van het proces: start – verwerking – leergedrag (=veranderinggedrag)

Klassieke indeling:
- Willmann (1909): empirisch + rationeel + technisch moment (start – verwerking – leergedrag)
o Didactische vertaling: aanschouwen, denken, toepassen (= zien – inzien – expliciteren
– toepassen (ZIFT))
o Leerrendement = (E+R+T).A (cf. Schoenfeld, 1988)
 = (empirisch + rationeel + technisch) * attitude (= affectief/motivatie)
 Schoenfeld: “When good teaching leads to bad results: The disasters of well-
taught mathematics courses”
bv. De 3 fasen zijn goed, maar de motivatie is er niet, dan is het
leerrendement nog altijd nul. Hoe groter de som van de componenten, hoe
meer rendement er is als deze met motivatie wordt vermenigvuldigd.
 Dweck (2008):
Leerlingen en leraren kijken op 2 manieren naar de leerstof
 Fixed-mindset: het resultaat ligt vast ongeacht wat je doet (dit
bevriest leerlingen in hun leren)
 Growth-mindset = het resultaat kan beïnvloedt worden wanneer
men zich erop toelegt en een inspanning levert
Leraren hebben een belangrijke invloed. Bevestigen zij net de fixed-mindset
van een leerling, of proberen zij de leerlingen een growth-mindset te
overtuigen. Zwakke leerlingen zijn bijgevolg echt wel gebaat bij
ondersteuning van de leraar (ook al is het deel voor de vermenigvuldiging
minder groot, met veel motivatie halen ook zwakke leerlingen een behoorlijk
resultaat)

Vormen van leren:
- Incidenteel (impliciet) >< intentioneel (expliciet)
o incidenteel (impliciet) -> je krijgt geen instructie

,  bv. praten, lopen,…
 ! Dit kan op elke leeftijd gebeuren
o intentioneel (expliciet) -> je vraagt/krijgt instructie, en op basis hiervan leer je
vrijwillig bij
 bv. experiment kleurenblokken met en zonder systeem – onze hersenen
leggen verbindingen, doorgronden systemen
- Contexten
“Schools leren verloopt nooit als een natuurlijke vorm van leren. Geen kind ontdekt zelf het
alfabetisch principe of de rekenkunde, daar hadden onze voorouders eeuwen voor nodig.
Schools leren is dus geen kwestie van natuur, maar van cultuur."
 schools leren
 buitenschools leren
 natuurlijk
 kunstmatig (cultureel)
o Oefening werkbladen p. 2

Voorbeelden leerdoel leeromgeving
1. Joost leert schilderen Leren schilderen Natuurlijke omgeving
tijdens een (vakantiejob) Door te kijken ziet
vakantiejob bij een hij hoe hij moet schilderen en
decorateur. imiteert dit (incidenteel leren).
2. Eline leert reanimeren Leren reanimeren kunstmatige omgeving, schools
tijdens een EHBO-cursus. leren
3. Andrej leert
Boomsoorten Incidenteel en natuurlijk: in een
verschillende
herkennen bos rondwandelen
boomsoorte
schools en kunstmatig: in een
n herkennen
arboretum met bordjes
tijdens een
rondwandelen
boswandelin
g.
4. Suraya leert van
Nederlandse namen Incidenteel: zou ze de tekst niet
haar klasgenoten
van bomen in de les gekregen hebben, wist ze dit niet
de Nederlandse
Engels Natuurlijk: geen instructie
namen van de
hiervoor gehad (>< Kunstmatig:
planten in de klas
context is schools)
tijdens de Engelse
les.
 Grenzen tussen bepaalde vormen zijn flou en hangen af van de context

Lesactiviteit intellectu verbale cognitieve attitude motorisc
ele vaardig strategie he
vaardighe heid (= Bloom) vaardighe
Groepswerk Via Een Voorkennis Naar Labomateri
over discussie omschrij over deeltjes elkaar aal
deeltjestheo tot een ving activeren luisteren gebruiken
rie hypothes geven en eigen
e komen van ideeën
vloeisto formuler

, Leerlingen Meerdere Soorten Begrijpen Ze moeten presentatieva
moeten per 2 teksten wolken Analyseren naar elkaar ardigheden
een kunnen lezen beschrijven Synthetiseren luisteren en
presentatie en informatie en eigen
voorbereiden uitwisselen informatie ideeën
over uitwisselen formuleren.
wolkensoorten Taken
verdelen en
op elkaar
afstemmen
 Vaardigheid = kunnen
Strategie = manier van werken die je telkens verbetert
- Rol van de leraar?
o Instructie
o Begeleiding
- Verschil in aangesproken persoonlijkheidsaspect
Persoonlijkheidsaspect = cognitieve, affectieve, sociale enz. We passen ons aan de context
aan
o Voorbeeld: Woordenschatles groep A vrouw en groep B man.
Een uur later de helft van de groepen switchen van man naar vrouw en omgekeerd
Beide groepen een toets
Wie de toets aflegde bij dezelfde persoon die de leerstof had uitgelegd scoorde beter
 Verklaart waarom leerlingen meer problemen hebben met een vak als ze er
in een jaar drie leraren voor krijgen
 Of dat ze het ene jaar geen probleem hebben voor een vak en het jaar
nadien wel.
 ! Culturele bagage: hoe meer input, hoe meer impliciet leren. Verklaart
waarom bv. kansarme leerlingen het moeilijker hebben
o Voorbeeld: 13x13 = ?




Wat bepaalt de didactische waarde van elke keuze?
 De leerdoelen: bij een wiskundeles zal methode A en B de voorkeur krijgen,
maar in een les economie waar het snel moet gaan, zal de voorkeur naar C
uitgaan.
 Dit noemt men ook handelingsstructuren: leren is
dan de kwalitatieve ontwikkeling van
handelingsstructuren (verkorting, versnelling,
automatisering).

Leerresultaat
- is duurzaam (van voorbijgaande aard)