Samenvatting geschiedenis vwo 6
Historische Context Koude Oorlog
Paragraaf 1: Twee ideologische blokken (1945-1955)
Twee ideologische machtsblokken:
- Sovjet-Unie: Communisme: klasseloze samenleving en wereldrevolutie (=
omverwerpen van het kapitalisme overal).
1928-1953: Jozef Stalin → totalitaire staat = regering heeft volledige controle op dagelijks
leven van mensen, bv economisch: privé-eigendom afgeschaft, sectoren onder controle van
de staat, vijfjarenplannen. Tegenstanders in strafkampen.
Militair: het Warschaupact.
- VS en westerse landen: kapitalisme: economisch systeem waarin particuliere
ondernemers met behulp van vrije arbeid goederen en diensten produceren met het
doel zoveel mogelijk winst te maken door ze op de vrije markt te verkopen.
Democratische bestel: bescherming politieke rechten individu.
Militair: de NAVO.
Vanaf 1941 werken deze twee samen tegen de asmogendheden (Duitsland, Italië en
Japan).
1945: Conferentie van Potsdam = de VS, de Sovjet-Unie en Groot-Brittannië
beslissen over de manier waarop Duitsland voortaan zou worden geregeerd →
verdeling van Duitsland en Berlijn in vier zones.
De VS en de Sovjet-Unie verschilden volledig van mening over verdeling van de macht in
Europa en grenzen van Duitsland.
→ twee invloedssferen in Europa: communistisch en kapitalistisch/democratisch:
● Oost-Europa: volksdemocratieën (bv DDR) = bij verkiezingen alleen kiezen uit
leden van de communistische partij.
● West-Europa: liberale democratie/kapitalisme, maar door slechte omstandigheden
ook communistische partijen. Als reactie hierop kwam in 1947 de
Trumandoctrine/containmentpolitiek van president Harry Truman van de VS =
financiële en militaire steun aan alle landen die het communisme buiten de deur
wensten te houden.
○ Hieronder valt ook het Marshallplan uit 1947 = 12 miljard dollar naar West-
Europa. Ook oostbloklanden mochten dit ontvangen, maar Stalin verbood dit.
Idee achter dit plan: een economisch sterk land zou minder snel ten prooi
vallen aan het communisme.
○ Gevolg: de Blokkade van Berlijn in 1948: Stalin was het niet eens met de
nieuwe munt (D-mark) in de geallieerde zones. Reactie van Truman:
luchtbrug → de blokkade werd 11 maanden later, in 1949,
opgeheven.
1949: formele opdeling (Berlijn en) Duitsland in de BRD en de DDR.
, Door de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki voelden de VS zich onoverwinnelijk,
maar de Sovjet-Unie bleek ook atoomwapens te hebben. Dit was een schok voor de VS!
Gevolg: wapenwedloop.
Enorme angst van de VS voor het communisme blijkt bijvoorbeeld uit de redevoering van
senator McCarthy uit 1950. Hij liet een lijst zien met mensen die volgens hem
communistische spionnen in de regering in de VS waren. Dit was voor een groot deel onzin,
maar door de Koreaoorlog van 1950-1953 leefde de zaak weer op en werden processen
gevoerd, zoals onder andere die in 1951 tegen Ethel en Julius Rosenberg, die gedood
werden. Later bleek het dat Julius inderdaad een spion was.
Paragraaf 2: De Koude Oorlog in Azië en Afrika (1949-1975)
Ook op andere continenten kwam de politiek in het teken te staan van de strijd tussen het
communisme en het kapitalisme. Na de dekolonisatie gaven zowel de VS als de Sovjet-
Unie steun aan landen. Hier hadden ze twee redenen voor:
1. Ideologische motieven: het communisme was tegenstander van de kapitalistische
uitbuiting tijdens de kolonisatie en de VS was zelf een kolonie geweest.
2. Pure machtspolitiek: angst dat de ander zijn machtsgebied zou uitbreiden.
De VS had dus een containment politiek (zie paragraaf 1). De angst hierachter was de
dominotheorie = het idee dat als één land communistisch zou worden, de buurlanden
zouden volgen. Volgens communistische landen was deze containmentpolitiek een vorm
van westers imperialisme.
China was ook communistisch geworden: Mao Zedong (de leider van de Chinese
Communistische Partij) riep de communistische Volksrepubliek China uit in 1949.
Bemoeienis in Azië:
● De VN (een wereldwijde internationale organisatie, opgericht in 1945, die toeziet op
vrede en veiligheid in de wereld) greep militair in in Zuid-Korea tegen communisme.
● Vietnam, een oude kolonie van Frankrijk, werd in 1945 de communistische
Democratische Republiek Vietnam.
○ 1954: slag bij Dien Bien Phu door het militair optreden van de Fransen. De
Fransen verloren. Gevolg: Akkoorden van Genève van 1954: Vietnam werd
opgedeeld in een communistisch noorden en een kapitalistisch zuiden en in
1956 zou het een eenheid worden door een regering te kiezen. Dit gebeurde
echter nooit, doordat de VS en Zuid-Vietnam de akkoorden niet
ondertekenden en zo kwamen er dus geen verkiezingen.
○ 1964: naar aanleiding van een Noord-Vietnamese aanval op een Amerikaans
schip in de baai van Tonkin kwam de Tonkinresolutie = besluit van het
Amerikaanse Congres om de Amerikaanse president de bevoegdheid te
geven militair in te grijpen in Zuidoost-Azië zonder voorafgaande
parlementaire toestemming. De VS begonnen zwaar te bombarderen, maar:
■ de Vietcong (= het communistische verzetsleger in Zuid-Vietnam) was
onverslaanbaar, en
■ de protestgeneratie (=generatie die kort na de Tweede Wereldoorlog
in het Westen werd geboren en in de jaren 60 in verzet kwam tegen
politieke opvattingen en de levensstijl van hun ouders) vroeg zich af of
Historische Context Koude Oorlog
Paragraaf 1: Twee ideologische blokken (1945-1955)
Twee ideologische machtsblokken:
- Sovjet-Unie: Communisme: klasseloze samenleving en wereldrevolutie (=
omverwerpen van het kapitalisme overal).
1928-1953: Jozef Stalin → totalitaire staat = regering heeft volledige controle op dagelijks
leven van mensen, bv economisch: privé-eigendom afgeschaft, sectoren onder controle van
de staat, vijfjarenplannen. Tegenstanders in strafkampen.
Militair: het Warschaupact.
- VS en westerse landen: kapitalisme: economisch systeem waarin particuliere
ondernemers met behulp van vrije arbeid goederen en diensten produceren met het
doel zoveel mogelijk winst te maken door ze op de vrije markt te verkopen.
Democratische bestel: bescherming politieke rechten individu.
Militair: de NAVO.
Vanaf 1941 werken deze twee samen tegen de asmogendheden (Duitsland, Italië en
Japan).
1945: Conferentie van Potsdam = de VS, de Sovjet-Unie en Groot-Brittannië
beslissen over de manier waarop Duitsland voortaan zou worden geregeerd →
verdeling van Duitsland en Berlijn in vier zones.
De VS en de Sovjet-Unie verschilden volledig van mening over verdeling van de macht in
Europa en grenzen van Duitsland.
→ twee invloedssferen in Europa: communistisch en kapitalistisch/democratisch:
● Oost-Europa: volksdemocratieën (bv DDR) = bij verkiezingen alleen kiezen uit
leden van de communistische partij.
● West-Europa: liberale democratie/kapitalisme, maar door slechte omstandigheden
ook communistische partijen. Als reactie hierop kwam in 1947 de
Trumandoctrine/containmentpolitiek van president Harry Truman van de VS =
financiële en militaire steun aan alle landen die het communisme buiten de deur
wensten te houden.
○ Hieronder valt ook het Marshallplan uit 1947 = 12 miljard dollar naar West-
Europa. Ook oostbloklanden mochten dit ontvangen, maar Stalin verbood dit.
Idee achter dit plan: een economisch sterk land zou minder snel ten prooi
vallen aan het communisme.
○ Gevolg: de Blokkade van Berlijn in 1948: Stalin was het niet eens met de
nieuwe munt (D-mark) in de geallieerde zones. Reactie van Truman:
luchtbrug → de blokkade werd 11 maanden later, in 1949,
opgeheven.
1949: formele opdeling (Berlijn en) Duitsland in de BRD en de DDR.
, Door de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki voelden de VS zich onoverwinnelijk,
maar de Sovjet-Unie bleek ook atoomwapens te hebben. Dit was een schok voor de VS!
Gevolg: wapenwedloop.
Enorme angst van de VS voor het communisme blijkt bijvoorbeeld uit de redevoering van
senator McCarthy uit 1950. Hij liet een lijst zien met mensen die volgens hem
communistische spionnen in de regering in de VS waren. Dit was voor een groot deel onzin,
maar door de Koreaoorlog van 1950-1953 leefde de zaak weer op en werden processen
gevoerd, zoals onder andere die in 1951 tegen Ethel en Julius Rosenberg, die gedood
werden. Later bleek het dat Julius inderdaad een spion was.
Paragraaf 2: De Koude Oorlog in Azië en Afrika (1949-1975)
Ook op andere continenten kwam de politiek in het teken te staan van de strijd tussen het
communisme en het kapitalisme. Na de dekolonisatie gaven zowel de VS als de Sovjet-
Unie steun aan landen. Hier hadden ze twee redenen voor:
1. Ideologische motieven: het communisme was tegenstander van de kapitalistische
uitbuiting tijdens de kolonisatie en de VS was zelf een kolonie geweest.
2. Pure machtspolitiek: angst dat de ander zijn machtsgebied zou uitbreiden.
De VS had dus een containment politiek (zie paragraaf 1). De angst hierachter was de
dominotheorie = het idee dat als één land communistisch zou worden, de buurlanden
zouden volgen. Volgens communistische landen was deze containmentpolitiek een vorm
van westers imperialisme.
China was ook communistisch geworden: Mao Zedong (de leider van de Chinese
Communistische Partij) riep de communistische Volksrepubliek China uit in 1949.
Bemoeienis in Azië:
● De VN (een wereldwijde internationale organisatie, opgericht in 1945, die toeziet op
vrede en veiligheid in de wereld) greep militair in in Zuid-Korea tegen communisme.
● Vietnam, een oude kolonie van Frankrijk, werd in 1945 de communistische
Democratische Republiek Vietnam.
○ 1954: slag bij Dien Bien Phu door het militair optreden van de Fransen. De
Fransen verloren. Gevolg: Akkoorden van Genève van 1954: Vietnam werd
opgedeeld in een communistisch noorden en een kapitalistisch zuiden en in
1956 zou het een eenheid worden door een regering te kiezen. Dit gebeurde
echter nooit, doordat de VS en Zuid-Vietnam de akkoorden niet
ondertekenden en zo kwamen er dus geen verkiezingen.
○ 1964: naar aanleiding van een Noord-Vietnamese aanval op een Amerikaans
schip in de baai van Tonkin kwam de Tonkinresolutie = besluit van het
Amerikaanse Congres om de Amerikaanse president de bevoegdheid te
geven militair in te grijpen in Zuidoost-Azië zonder voorafgaande
parlementaire toestemming. De VS begonnen zwaar te bombarderen, maar:
■ de Vietcong (= het communistische verzetsleger in Zuid-Vietnam) was
onverslaanbaar, en
■ de protestgeneratie (=generatie die kort na de Tweede Wereldoorlog
in het Westen werd geboren en in de jaren 60 in verzet kwam tegen
politieke opvattingen en de levensstijl van hun ouders) vroeg zich af of
